Абдураҳим ортиқов саноат иқтисодёти

Қисқача хулосалар 
Саноат ишлаб чиқаришида асосий фондлар билан бир вақтнинг ўзида 
меҳнат буюмлари ҳам ҳаракатда бўлади. Шу сабабли уларни айланма фондлар 
деб атайдилар. Айланма фондларнинг ашёвий мазмунини асосий ва ёрдамчи 
материаллар, тугалланмаган ишлаб чикариш, яримфабрикатлар, эхтиёт кисмлар, 
кам бахоли ҳамда тез тўзийдиган буюм ва инвентарлар, турли идишлар 
(таралар) ташкил этади. Айланма фондларга тайёр махсулот, йўлдаги махсулот 
ва ҳисобдаги пуллар ҳам киради. 
Айланма фондлардан фойдаланишни яхшилаш мавжуд хомашё ва 
материаллар билан ишлаб чиқариш кўламини юқори даражага кўтариш, 
тармоклар ўртасида юқори тежамли нисбатларни (пропорцияларни) белгилаш, 
ижтимоий меҳнат унумдорлигини ошириш ва маҳсулот таннархини 
пасайтиришга имкон яратади. Ишлаб чиқаришни эркинлаштириш ва 
ислоҳотларни чуқурлаштириш хомашё ва материаллардан, ёқилғи ва электр 
энергиясидан оқилона фойдаланишни талаб этади. 
Моддий ресурсларни тежаш мақсадида кўп омиллардан фойдаланиш 
мумкин. Ресурсларни тежашнинг асосий ишлаб чиқариш — техник омилларига 
ишлаб чикаришнинг техник даражасини узлуксиз ошириш, технологик 
жараёнларни мукаммаллаштариш, ишлаб чикаришни ташкил этиш ва 
бошқаришни яхшилаш, тежамкорликни рағбатлантирувчи дастак ва 
стимуллардан кенг фойдаланиш киради. 
Айланма маблағларнинг айланишини тезлаштириш жуда катта халқ 
хўжалиги аҳамиятига эга. Чунки у пул маблағларини бўшатишга имконият 
яратади. 
Айланма маблағлар айланишини тезлаштиришнинг асосий йўллари 
қуйидагилардан иборат: 
- ишлаб чиқариш циклининг давомийлигини, узоқлигини қисқартириш; 
- нормативдан ташқари ва ошиқча заҳираларни йўкотиш; 
- тайёр маҳсулотларни сотишни тезлаштириш ва ҳ.к.лар. 
 

---

Назорат ва муҳокама учун саволлар 
1. Айланма фондларнинг моҳияти, аҳамияти ва мазмуни нималардан 
иборат? 
2. Айланма фондлар асосий фондлардан қайси хусусиятлари билан 
фарқланади? 
3. Айланма фондларнинг таркиби ва тузилмаси тўғрисида нималарни 
биласиз? 
4. Моддий ресурслардан фойдаланишнинг асосий йўналишлари 
нималардан иборат? 
5. Айланма фондлардан самарали фойдаланиш механизми нималарни ўз 
ичига олади? 
6. Айланма маблағлар деганда нималарни тушунасиз? Уларниннг 
турларини изохлаб беринг. 
7. Айланма маблағларнинг айланиш тезлигини оширишнинг аҳамияти 
нималардан иборат? 
8. Айланма маблағларнинг айланишини тезлаштириш йўлларини изоҳлаб 
беринг. 
9. Бу мавзу бўйича ечими топилмаган қандай муаммолар мавжуд?