Abdullayeva sarvinoz

Xush,go’zal 
leksemalari 
ham 
shunday 
munosabatga 
kirishgan.chunki, bu ikki leksema nutqdan tashqarida boshqa ma’nolarni anglatadi. 
Xush- “yaxshi, ma’qul, durust” (O’.T.I.L.II tom.342-bet) ma’nosini, go’zal “husni 
odatdagidan  ortiq,  xunukning  aksi”(O’.T.S.L.223-bet)  ma’nosini  bildiradi. 
Shakldosh  so’zlarning  mazkur  holatda  kelishi  ta’sirchanlikni  oshirib,  takrorning 
oldini olishga xizmat qilmoqda.  
Sinonimlar  adibning  til  imkoniyatlaridan  qay  darajada  foydalana  olish  darajasini 
ko’rsatadigan birlikdir: 
Sevinch-menda. Emgak menga yaqin yo’lamaydi. Quvonchva 
shodlikmenda. Qayg’u-g’amlar menga begona. 
(Qutadg’u bilig. 23-bet) 

---

39 
 
“Xursandchilik  his-tuyg’usi,  shodlik,  quvonch”  (O’.T.I.L.  IItom.32--bet) 
ma’nolarida  qo’llanuvchi    mavhum  ot  sanaluvchi  sevinch,quvonch,shodlik  
leksemalari mazkur o’rinda bir sinonimik qatorni tashkil etib kelmoqda va estetik 
vazifa bajarib, fikrda ta’kidni ifoda etmoqda.  
Sinonimlar  badiiy  matnlarda  badiiy  ruhni  obrazli  va  aniq  ifodalab,  nutqiy  rang-
baranglikni ta’minlovchi birlikdir. Ular ham asar uslubining bo’yoqdorligini, ham 
mazmuning  to’laligini  ta’minlaydi.  Bunday  holatlarni  “Qutadg’u  bilig”  da  ham 
kuzatamiz: 
Har bir tabib o’z bilganlartini aytdi. Ular ko’rmagan da’vo, em qolmadi.(Q 
b. 32-bet) 
Gapda  “bemorning  shifo  topishi  uchun  qo’llaniladigan  vosita,  dori-darmon; 
umuman  shifobaxsh  narsa”  (O’.T.I.L.  Itom.  203-bet)    ma’nosini  anglatuvchi 
da’vo,  emso’zlarini  keltirish  bilan,  ma’noda  rang-baranglik,  noziklik,  ta’kid 
ma’nosi  ta’minlangan.  Bundan  tashqari  mazkur  leksemalar  fikrni  kuchliroq  
ifodalashga xizmat qilmoqda.  
Oyto’ldining rostlik, to’g’rilik qanday bo’ladi degan savoliga Kuntug’di 
shunday javob beradi: 
Elig dedi: ko’rgin, to’g’rining o’zi,  
Tili ham, dili ham bir bo’lar o’zi. 
(Qutadg’u bilig. 26-bet)