|
texnologik loyihalash qobiliyatini
talab etadi. Bu borada tadqiqotchilar quyidagi pedagogik talablarni ajratib
ko‗rsatadi:
-
Pedagogikaning umumiy qonun - qoidalarini bilish;
- ta‘limga texnologik yondoshuvga oid dastlabki manbalarni hamda
loyihalash, individuallashtirish, texnologiyalashtirish jarayonlarining o‗zaro
bog‗liqliklari haqida tushunchaga ega bo‗lish;
-
Ta‘limni taraqqiy ettirishda texnologiyalarning o‗rnini tushunish;
-
O‗qitishni shaxsga yo‗naltirishning asosiy maqsad, turli shakl va
darajalari haqidagi tasavvurga ega bo‗lish;
-
«individual yondoshuv», «o‗qitishni tabaqalashtirish», «individual
o‗qitish» tushunchalari o‗rtasidagi bog‗lanish va farqlanishlarni bilish;
-
O‗quv jarayonini tashkil qilish vositalari orqali o‗quvchining individual
xususiyatlarini rivojlantirish yo‗llarini bilish;
-
Ta‘lim jarayonini shaxsga yo‗naltirishda individual rivojlantiruvchi
texnologiyalar imkoniyatlarini bilish;
-
Ta‘lim - tarbiyani loyihalashga oid yondoshuvlar hamda loyihalashda
asosiy bosqichlarni ajrata olish;
-
Texnologiyalashtirishning umumiy mezonlarini bilish;
-
Loyihalashga oid asosiy pedagogik ob‘ektlarni bilish;
-
Mavjud sharoitdan kelib chiqqan holda tashxislanadigan maqsad qo‗ya
bilish;
-
O‗quv materialini o‗lchanadigan, kuzatiladigan darajada qismlarga
ajratish;
-
O‗quv jarayonining mantiqiy tuzilishini qulaylashtirish.
Ishimiz
jarayonida biz «
o‘quvchi faoliyatini faollashtirish va
jadallashtirishga asoslangan pedagogik texnologiya»
ga muvofiq o‗quvchilar
bilim olish faoliyatini faollashtirishga asoslangan pedagogik texnologiyani
qo‗lladik.
29
Ijodiy bilim olish
texnologiyasi
o‗quv – tarbiya jarayoniga tayanadi.
Optimal o‗quv jarayonida mustaqillik, erkinlik va ijodkorlik yaxshi rivojlanadi.
Bunday sharoitda muhim intellektual ko‗nikmalar shakllanishi kerak. Ulardan eng
asosiysi
ijodiy amaliy ko‘nikmasidir
. Har qanday ta‘lim oluvchi mustaqil ta‘lim
materiallaridan yaxshi foydalanishni bilavermaydilar. Shu bois o‗qituvchi oldida
mas‘ul vazifa turadi: qisqa muddat ichida ta‘lim oluvchini nazariy va kompozitsiya
qoidalarni mustaqil tushunishga, zaruriy axborotni tanlay bilish, baholash,
taqqoslash, tahlil etish, muammoli vaziyatni hal etishga o‗rgatish lozim.
Shuning uchun o‗quvchilarga o‗quv jarayonida bilim berishda ularni
pedagogik texnologiyalari asosida ta‘lim olish (o‗rganilgan mavzu materiallarini
mustahkamlash va kengaytirish, ijodiy ishlarni bajarishlari)ga yo‗naltirish lozim.
Mashg‗ulotni boshqarish texnologiyasida avvalambor darsning maqsadi aniq,
kasbga yo‗naltirilgan bo‗lishi bilan birga, qaysi vosita yordamida va qanday ketma
- ketlikda bu maqsadga erishish mumkinligi aniqlandi. O‗qituvchining faoliyati
o‗quv materialini o‗zlashtirish jarayonining tashkilotchisi tarzida ko‗rinib,
o‗quvchi faoliyatining faolligiga ahamiyat berildi. Buning uchun material
mazmunining bayonida o‗qituvchi turli xil o‗qitish metodlari va imkoniyatlaridan
foydalandi.
Har bir mashg‗ulotda qo‗llaniladigan metodlar uchun pedagogik tizimda
ularning o‗ziga xos xususiyatlari bor. Tushunchalar va hatti - harakatlarning
shakllanishini o‗qituvchi boshqarib boradigan asosiy mashg‗ulot turi amaliy
mashg‗ulotlar hamda boshqa dars metodlari bo‗lib, uni o‗tkazish metodikasi
pedagogik tajriba va mahoratga bog‗liqdir. Bu jarayonni tinmay o‗rganib borish
o‗qituvchining o‗z kasbiga mohirligi o‗qitish texnologiyalari va ularning maqbul
shakllari majmuasini egallab olganligi bilan belgilanadi.
Ta‘lim jarayonida har bir mavzuni o‗tishda yangi pedagogik texnologiyaning
qaysi uslubi ma‘qul, qulay, mavzuni yoritish uchun qanday jihozlar bo‗lishi
zarurligi aniqlab olindi. Fan mavzularini yangi pedagogik texnologiyaning u yoki
bu uslubi, uslublar birikmasi bilan o‗tish xaritasi tuzib olindi. Biz dars o‗tishning
noan‘anaviy faollashtiruvchi uslublaridan quyidagilarni qo‗lladik:
30
Amaliy mashq. Mavzuda bayon qilingan nazariy bilim, qonun - qoidalarni
amalda, qalamtasvir va rangtasvir kompozitsiyasi ishlash jarayonida qo‗llay olish
ko‗nikmasiga ega bo‗lish maqsadida qo‗llanildi.
Mustaqil ijodiy ishlash – ma‘lum mavzular chorak oxirida tugagach, ularni
mustahkamlash maqsadida o‗quvchilarga mustaqil ijodiy amaliy ish bilan
shug‗ullanish, darslik bilan ishlash ko‗nikmalarini hosil qilishdan iborat.
Tasviriy san‘at darslarida muammoli vaziyat hosil qilishning umumiy
talablari quyidagilardan iborat:
1. O‗quvchilar oldida muammoli vaziyatni tashkil qilish uchun shunday
amaliy yoki nazariy masala qo‗yilishi kerakki, uning bajarishi davomida o‗quvchi
o‗zlashtirishi lozim bo‗lgan yangi bilimlarni o‗zi o‗rganib olsin.
2. O‗quvchiga taklif etilayotgan muammoli masala uning intellektual
imkoniyatlariga mos tushishi kerak. O‗quvchining intellektual imkoniyatlari
qancha katta bo‗lsa, o‗zlashtirilishi lozim bo‗lgan bilimlarning yangilik darajasi va
umumlashtirilganligi shunchalik yuqori bo‗ladi.
3. Muammoli masala o‗rganilishi lozim bo‗lgan bilimlardan oldinda bo‗lishi
kerak.
Tasviriy san‘at darslarida o‗quvchilarga mavzu haqida to‗liq ma‘lumotga ega
bo‗lishlari uchun muammoli vaziyatlardan foydalaniladi.
Tasviriy san‘at darslarida o‗quvchilarga «perspektiva» mavzusini o‗rgatish
jarayonida oddiy narsani frontal perspektivada tasvirlash usuli ko‗rsatilib, qolgan
usullari haqida qisqa ma‘lumot beriladi, afzalliklari haqida to‗xtab o‗tilsa qolgan
usullar muammo tarzida qo‗yiladi, shunda o‗quvchilarda ularni o‗rganishga
qiziqish uyg‗onadi. Natijada o‗quvchi tavsiya etilgan qo‗shimcha adabiyotlardan
foydalanib oddiy narsani burchakli perspektiva usullarini mustaqil o‗rganadi.
Muammoli dars, muammoli masala va savollar o‗quvchilarni mustaqil
mulohaza yuritishga, o‗z xulosalarini chiqarishga, fikrlarini asoslashga o‗rgatadi.
Amaliy mashg‗ulotlar yoki o‗qib o‗rgangan faoliyatlarni amalda tatbiq
etish yuksak darajada eslab qolishni, ya‘ni bilimlar asosida shakllangan
31
ko‗nikmalarni avvaldan borlariga nisbat berish yo‗li bilan mustahkamlashni
ta‘minlaydi.
Edgar Deylning «bilish tajribasi konusi»ga asoslangan «bilish
ierarxiyasi»ga binoan, talabalar ma‘ruza darslarida - 10%, ma‘ruza matnini
o‗qiganda – 20%, audio - video tasvirlar idrokida - 30%, namoyish qilib
ko‗rsatilganda - 40%, amaliy faoliyatda - 60
%, mustaqil ta’lim va uni amalda
tatbiq etganda
-
70-80 % bilimlarni
esda saqlab qolar ekan.
Yuqorida sanab o‗tilgan mashg‗ulot metodlari o‗quvchida idrok va xotira,
diqqat - e‘tibor va tafakkur, tasavvur va mantiqni birlashtirishi kerak. Bilimlar,
ko‗nikma va malakalarni o‗zlashtirishda talabaning faolligi, qiziqishi, ijodiy
mustaqilligini oshirishga qaratilgan zamonaviy pedagogik texnologiyalar –
mashg‗ulotlarni o‗tishning maqbul shakllari va imkoniyatlari ana shunga ko‗p
jihatdan yo‗l ochadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
