Абдуллаева Шохида Наркуловна Сопоставительное исследование

Тадқиқотнинг предмети инглиз, ўзбек ҳамда рус тилларидаги ғазначилик 
соҳасида қўлланиладиган терминларнинг ўхшаш ва фарқли хусусиятларини 
ўрганишдан иборат. 

---

9 
Тадқиқотнинг усуллари. Диссертацияда лингвистик тавсифлаш, қиёсий-
типологик (чоғиштирма), семантик-услубий, диахрон, синхрон, компонент 
таҳлил, статистик таҳлил лексик-синтактик, лексик-семантик усуллари 
қўлланилган. 
Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
инглиз, ўзбек ва рус тилларидаги ғазначилик соҳасида қўлланиладиган 
молиявий-иқтисодий терминларнинг деривацион тамойилларини аниқлаш 
орқали лексик-семантик, функционал-семантик ва синтактик усулда ясалиши 
очиб берилган, аффиксал, морфемик-морфологик моделлари аниқланган; 
инглиз, ўзбек ва рус тилларидаги ғазначилик соҳасида қўлланиладиган 
молиявий-иқтисодий 
терминларнинг 
тарихий-генетик 
илдизлари 
(этимологияси), фонди-генафонди ҳамда тарихий тараққиёт босқичларидаги 
такомили, уларнинг семантикасидаги ўзига хос ўзгаришлар ва янгиланишлар 
фактик-аналитик материаллар асосида далилланган; 
инглиз, ўзбек ва рус тилларидаги ғазначилик терминларининг ҳозирги 
босқичдаги ҳолати, соҳа терминологиясининг ички ва ташқи омиллар ҳисобига 
бойиб бориш йўллари исботланган, ўзлашма қатламнинг оғзаки ва ёзма нутқда 
қўлланиш частотасига мувофиқ фаоллик даражаси ҳамда миқдорий 
кўрсаткичлари аниқланган; 
чоғиштирилаётган тиллардаги ғазначилик терминлари таржимасида 
стилистик ва фразеологик бирликлардан, экспрессивликдан сақланиши илмий 
асосланган, эвфемизация ва контекстуаллаштириш жараёнида юзага келадиган 
қийинчиликларни бартараф этиш бўйича калька, тасвирий, муқобил таржима 
қилиш усуллари орқали соҳа терминологик бирликларини адекват таржима 
қилиш энг мақбул йўл эканлиги исботланган. 
Тадқиқотнинг амалий натижаси қуйидагилардан иборат: 
инглиз, ўзбек ва рус тилларида ғазначилик соҳасида қўлланиладиган ҳамда 
ўзига хосликни акс эттирадиган янги молиявий-иқтисодий терминларнинг 
деривацион хусусиятлари (асл/туб термин, ўзлашма термин, интертермин)ни 
чоғиштирма ўрганиш бўйича амалий таклиф ва мулоҳазалар илгари сурилган; 
ғазна, касса, бюджет, маблағ каби инглиз, ўзбек ва рус тилларида 
ғазначилик соҳасида қўлланиладиган молиявий-иқтисодий терминларнинг 
ишчи таърифлари ишлаб чиқилган ва тадқиқотда ғазначилик соҳасига оид 
терминлар таржимаси илк бор муаллиф томонидан таклиф сифатида илгари 
сурилган; 
ғазначиликка оид молиявий-иқтисодий терминлар соҳа доирасидаги 
махсус ҳужжатларни инглиз тилидан рус ёки ўзбек тилига таржима қилиш 
жараёнида тилларнинг грамматик таркиби бўйича турлилигини, инглиз 
тилининг эвфемизация ва контекстуаллаштиришга мойиллиги натижасида 
юзага келадиган кўп маънолилик каби табиий қийинчиликларни бартараф этиш 
бўйича таклиф ва тавсиялар берилган.