Abdulla sher axloqshunoslik


Декарт P. Сочинение в двух томах. Т. 1. М ., «Мысль», 1989. С. 547



Download 10,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet73/209
Sana04.06.2022
Hajmi10,65 Mb.
#635217
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   209
Bog'liq
Axloqshunoslik (Abdulla Sher)

1 Декарт P. Сочинение в двух томах. Т. 1. М ., «Мысль», 1989. С. 547.
www.ziyouz.com kutubxonasi


turli xil narsa va hodisalar uchun ham sababdir, ya’ni birinchi sababdir. 
Ana shu birinchi sababsiz olam dagi narsa va hodisalarning mavjud 
b o ‘lishi yoki ifoda topishi m um kin emas. Substansiya o ‘z -o zining 
sababchisi sifatida erkin, ayni paytda, oqibat sifatida zaruriyatdir. 
Erkinligi uning abadiy qudratini, zaruriyati uning abadiy mavjudligini 
anglatadi. Biroq, uning erkinligi erkin ixtiyor emas, balki erkin sababdir. 
Bu fikrlar 0 ‘rta asrlar m usulm on Sharqi falsafasidagi, xususan, Forobiy, 
Ibn Sino singari m utafakkirlar qarashlaridagi vujudi vojib (zaruriy vujud) 
tushunchalarini eslatadi. Zero, Spinoza M aym oniy, Ibn Izro singari 
yahudiy allom alarning ijodini puxta o'rgangan edi. Bu m utafakkirlar 
esa Forobiy, Ibn Sino, Beruniy, Xayyom , G ‘azzoliy kabi faylasuflar 
qarashlarini o ‘ziga xos talqin etgan.
Spinoza nasroniylikka asos b o ‘lm ish «Xudo-odam» to g risidagi — 
yerga tushib iztirob va o ‘limga rozi b o ‘lib, so‘ng odam lar gunohining 
ibtidosini yuvish m aqsadida qayta tirilgan Xudoning о g li haqidagi 
aqidani rad etadi. U ni faylasuf, b o ‘lm agan narsa, deb ataydi, uni -
aylana kvadrat shaklini ola biladi, degan aqlga sig'm aydigan gapga 
o ‘xshatadi. S huningdek, m utafakkir yahudochilikning, yahudiylarni 
alohida e ’tiborga molik, boshqa xalqlardan baland turadigan «muqaddas» 
xalq sifatida talq in etuvchi aqidasini ham bekor gap deb ataydi, islomiy 
aqidaparastlikni ham qoralaydi. Lekin uning panteistik qarashlarida 
tasaw ufiy m ohiyat yotganini anglash qiyin emas. U insonga X udoning 
b ir parchasi sifatida qaraydi. U m um an, Spinozaning substansiya va 
m oduslar haqidagi ta ’lim oti m ashhur m utasaw if, buyuk sh o ir Shayx 
M uslihiddin S a ’diydagi «H ar yaproqda X udo bor!» degan satrni yodga 
soladi. U nim aiki insonning kom illikka erishuviga xizm at qilsa — yaxshi 
(ezgulik), nim aiki buning aksi bo'lsa — yom on (yovuzlik) deb hisoblaydi 
va kom illikni X udo bilan bog‘liq fazilat ekanini ta ’kidlab о tadi. «Shu 
bois, — deb yozadi m utafakkir, — eng komil inson m utlaq kom illik 
egasi b o ig a n X udoga yetishgan va shu yetishuvdan lazzat oladigan 
od am dir»1.
M u ta fa k k irn in g fikriga k o ‘ra, q alb yoki ru h d o im o g ‘o y a la r 
yig'indisidan iborat b o ‘ladi. H a r b ir g‘oya — intensional, y a’n i m a lum
bir obyektga y o ‘naltirilgan. R uhning eng yaqin obyekti esa — uning о z

Download 10,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   209




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish