Abdulla sher axloqshunoslik

2. 
Vatanparvarlik va millatparvarlik
V a ta n p a r v a r lik . 
E ng m a ’lu m va m a s h h u r ta m o y il, bu 
vatanparvarlik. U insonning o ‘z Vataniga m uhabbatini, uni asrab- 
avaylashga bo‘lgan ishtiyoqini anglatuvchi axloqiy tushuncha. U ni 
k o ‘pincha Vatan dushm anlariga qarshi m a’naviy-mafkuraviy qurol 
sifatidagina talqin etadilar. Aslida esa bu tamoyilning qamrovi ancha
1 Byron. Selections. М ., «Progress publishers», 1979. P. 242.
270
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

keng — u insonparvarlikning nisbatan muayyanlashgan shakli. U, eng 
aw alo, o ‘z vatandoshlari erkini asrash uchun kurash, inson ozodligi 
yo‘lidagi xatti-harakatlardir. Vatan himoyasi, bu — inson himoyasi, 
millat himoyasi. Lekin bu himoya, yuqorida aytganimizdek, faqat jang 
maydonida emas, balki barcha sohalarda ham namoyon b o ‘lishi mumkin. 
H a r ja b h a d a V a ta n e ris h g a n m u v a f f a q iy a tla r d a n q u v o n c h , 
muvaffaqiyatsizliklardan qayg‘u hissini tuyush, Vatan bilan g ‘ururlanish, 
uning har b ir qarich yeriga, binosining h ar bir g'ishtiga, qadimiy 
obidalariga, ilm -fan va san’atdagi yutuqlari-ga m ehr bilan qarash, ularni 
ko‘z qorachig‘idek asrab-avaylash bular ham m asi vatanparvarlikdir.
Vatanparvarlik tamoyili Vatan tushunchasini fidoyilarcha idrok etish, 
muayyan hudud va xalqqa muhabbat hissi singari om illar bilan bog‘liq. 
Zotan, m a’lum bir mamlakat fuqarosi o ‘sha mamlakatdagi asosiy etnik 
guruh vakili b o ‘lmasligi ham mumkin. Turli shart-sharoit taqozosi bilan 
boshqa bir hududga, mamlakatga kelib, qolib ketgan fuqarolar, o ‘z 
tarixiy vatanidan olisda tug‘ilganlar kam emas. U larning ko‘pchiligida 
«tarixiy Vatan» tushunchasi xayoliy bir qo'm sash, shirin g'ussa, o'tkinchi 
intilish tarzida ifoda topadi. Aslida esa bu — mazkur Vatanga muhabbat 
em as, balki o ‘z ajd o d larig a, olis x o tirag a h u r m a td a n , ek zo tik
hissiyotlardan kelib chiqadi; haqiqiy m uhabbat esa, sharoit har ikki 
Vatandan birini tanlashni taqozo etganda, hozir yashab turgan Vatani 
va vatandoshlariga nisbatangina mavjud ekani aniq-ravshan ayon bo‘ladi.
Mazkur holatni ajoyib guiji yozuvchisi N odar D umbadze o ‘zining 
«Hellados» hikoyasida g‘oyatda jonli tasvirlab bergan: Suxumining 
Venetsian ko‘chasida Yanguli ismli yunon bola otasi bilan birga yashaydi. 
Uning chap ko'ksida «Hellados» (Ellada) degan sanchm a yozuv bor, u 
bu bilan faxrlanib yuradi. Lekin, vaqt kelib, yunonlarga tarixiy vatanlariga 
qaytishga ruxsat berilganida, Yanguli ketishni istamaydi. Otasi qattiq 
kaltaklab, majbur qiladi. D o ‘sti Jam ol undan nega otang bilan birga 
ketmoqchimassan, deb so'raganida Yanguli shunday javob beradi: