Abdulla sher axloqshunoslik

4. 
Xudbinlik va Shuhratparastlik
Xudbinlik. 
U o ‘z individual ehtiyojlarini ham m a narsadan yuqori 
qo‘yadigan 
axloqiy xislat illatni anglatuvchi tushuncha; biror-bir 
insonning moddiy-maishiy m anfaatlarining boshqalarnikidan ustun 
q o ‘y ilis h in i b ild iru v c h i m a n fa a tp a ra s tlik d a n va o ‘z s h a x sin i 
mutlaqlashtirishiga qaratilgan shaxsiyatparastlikning b a ’zi unsurlaridan 
iborat salbiy xatti-harakatlar majmuyidir.
U sharqona jo ‘mardlik axloqiy tamoyili va insoflilik m e’yorining 
aksi: agar jo ‘mardlik, ko‘rib o'tganim izdek, biror shaxs, jam oa yoki 
jamiyat baxti, farovonligi yo‘lida kishining hatto o ‘ziga eng zarur bo'lgan 
narsalardan ham voz kechishiga tayyor turishini anglatsa, xudbinlik
о z manfaatlari yo'lida, hech kimni, hech bir jam oani, hech qanday 
jam iyatni ta n olm aydigan salbiy m e ’yor egasining b o ‘rtib ko‘zga 
tashlanadigan xususiyati.
X udbinlikni inson shaxsining o ‘ziga b o ‘lgan m u h ab b ati bilan 
chalishtirmaslik lozim. Biz Imom G ‘azzoliy m uhabbatning besh turi 
haqida so‘z yuritib, insonning o ‘ziga, o ‘zining a ’zolariga, salomatligiga 
b o ‘lgan m uh ab b atini birinchi o ‘ringa q o ‘yganini yaxshi bilam iz. 
Uningcha, bu muhabbat Alloh, ota-ona, qarindosh-urug‘, d o ‘st-birodar, 
m uhtoj-ehtiyojm andlar xizmatida b o ‘lishga im kon yaratuvchi vosita 
hisoblanadi. Xudbinlik esa muhabbat hissiga emas, nafsga, hirsga, rujuga 
asoslanadi, o ‘zini adolatsizlik, insofsizlik va berahm lik xislatlarida 
n am o y o n e tad i. T o ‘g ‘ri, h a m m a n in g h am qoM idan j o ‘m ard lik
kelavermaydi, lekin insonning o ‘ziga b o ‘Igan m uhabbati, boshqalarning
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ham o ‘ziga shunday muhabbati borligini inkor etmasligi kerak. Shu
q o id a b u zilg an
joydan xudbinlik boshlanadi.
Xudbinlik jinoyat emas, xudbin odam qonunm buzmaydi, aksmch 
doimo qonun oldida «toza», «faqat qonuniy haqi»m qanday sharoitda 
bo‘lmasin - birovlarning fojiasi ustidami, o ‘limi ustidami, qat 
1
nazar, 
undirib oladi, xolos. Uning aqidasi: «Go‘zal bino qulasa-qulayversin, 
men o ‘zimga tegishli yuzta g‘ishtni sug‘urib olishim kerak.» 
^
Shuni afsus bilan qayd etish lozimki, xudbinlik jam iyatda ко payib 
borsa-borayaptiki, kamaymayapti. Chunki qonunning mustahkamlam 
borishi xudbin odamlar uchun qulaylik tug'diradi: ular qonunning 
ruhini - mohiyatini bir chetga surib qo‘yib, uning jum lalaridan 
shaklidan foydalanadilar. Awalgi, an’anaviy urf-odatlar hukm ron 
davrlarda xudbin odam jazolanishi - bir chetga chiqarib qo yilishi, 
iam oadan, m ahalladan haydalishi mumkin edi. Endilikda bunday 
m u n o sab at erk in shaxs h u q u q la rin i poym ol qilish, n o q o n u m y
yondashuv deb hisoblanadi. D em ak, xudbinlikm yo‘qotishning faqat 
bir yo‘li bor, u ham b o ‘lsa jam iyatda axloqiy tarbiyani zamonaviy
tarzda ken gjoriy etish. 
, 
n