Abdulla sher axloqshunoslik


' К рам ер С. И стор и я н а ч и н а етса в Ш ум ер е. М .. «Н аука», 1991. С. 132



Download 10,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet11/209
Sana07.07.2022
Hajmi10,65 Mb.
#753233
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   209
Bog'liq
Axloqshunoslik (Abdulla Sher) (1)

' К рам ер С. И стор и я н а ч и н а етса в Ш ум ер е. М .. «Н аука», 1991. С. 132.
20
www.ziyouz.com kutubxonasi


Som irliklar erishgan ilm iy, badiiy, axloqiy daraja, h u q u q q a o id 
yutuqlar bobilliklar axloqiy qarashlari uch u n asos b o ‘ldi. Bobilonda 
som irliklarnikiga nisbatan badiiy yuksak va m ukam m al «G ilgam esh» 
eposi vujudga keldi. A dolat va haqiqatning him oyasini asosiy m aqsad 
qilib olgan Bobilon p o dshosi H a m m u ra p in in g m ash h u r Q o n u n la r 
m ajm ui esa Q adim gi S o m ir q o n u n la rin in g tad rijiy rivoji edi. Bu 
m ajmuada zaiflami, yetim -yesir va kam bag‘allarni adolat tamoyili asosida 
him oya qilish asosiy m aqsad qilib q o ‘yilgan; H am m urap i unda o ‘zining 
kam bag'alparvarligi va adolatparvarligi bilan faxrlanadi.
U m um an olganda, Som ir va Bobilonda majusiyat shaklidagi dindorlik 
juda kuchli bo‘lgan: kim da-kim m a’budlarga ixlos q o ‘ysa, ular yuborgan 
azoblarga chidasa, shukronalik ko‘rsatsa, baxtli yashaydi, aks h o ld a
esa, m a’budlar qahriga u ch rab , xor-zorlikda dunyodan k o ‘z y um adi, 
degan q at’iy aqida hukm surgan. Q adim gi d on ish m an d lar barch a b a lo - 
qazo odam lar boshiga ularning gunohlari tufayli yog‘iladi, gunoh siz 
odam esa d unyoda y o‘q, deb hisoblaganlar. O lam da yovuzlik n ing 
mavjudligi odam larning xatti-h arak atlari bilan b og‘liq b o ‘lib, bunga 
m a’budlar zarracha ham aybdor emas.
Qadimgi M isr. A xloqshunosiik nuqtayi n azarid an Q adim gi M isr 
«M ayyitlar kitobi» katta aham iyatga ega. M isrliklar nazdida h a r b ir 
inson o'lgandan so‘ng, o x iratd a hisob beradi. A w a l bosh m a ’bud O siris 
oldida u o ‘zining gunohsizligini isbotlashga urinadi; gunohlarni sanab , 
gunoh qilmaganligini aytadi. G u n o h larnin g k o‘pchiligi esa axloqqa borib 
taqaladi: odam o ‘ldirish, yovuzlik qilish, taro zid an urib qolish, yolg‘o n
gapirish va h.k. M ayyit: «M en p o k izam an , m en p o k izam an , m en
pokizaman!» degan uch karra tak ro r bilan o ‘z «hisoboti»ni tu g atad i. 
Keyin u o ‘zining «ikkinchi oqlovchi nutqi» da kichik m a ’b u d la r — 
m uayyan e ’tiqodiy-axloqiy sohalarni boshqaruvchi qirq ikki iloh o ld id a 
o ‘z gunohsizligini ta ’kidlaydi.
Bu «hisobot»dagi g u n o h la r esa, y u q o rid a a y tg an im izd ek , b itta -
ikkitasidan tashqari, deyarli barchasi axloqiy talablardan iborat. U larga 
diqqat qilsangiz, m ilodgacha b o ‘lgan XV asrdagi axloqiy qo n u n -q o id alar, 
fazilat va illatlar bugungi kunda ham asosan o ‘sh a -o ‘sha ekanini k o ‘rasiz: 
faqat hozir ular ikkala — axloqiy va huquqiy m e ’yorlarga boMingan. 
T a sa w u r hosil qilishingiz u ch u n , quyida m ayyitning h a r b ir sohaviy 
m a ’bud nomiga u z u n d a n -u z o q m urojaatini tushirib qoldirgan h o ld a , 
q ato r «oqlov»larning o ‘zini keltiram iz:
www.ziyouz.com kutubxonasi


Men yovuzlik qilmadim!
Men o ‘g ‘irlik qilmadim!
Men hech kimga hasad qilmadim!
Men hech kim n i tunamadim!
Men hech kim n i o ‘ldirmadim!
Men tarozidan urmadim!
M en xudosizlik qilmadim!
Men munofiqlik qilmadim!
Men yolg'on gapirmadim!
Men zino qilmadim!
Men hech kim ga g ‘azab qilmadim!
Men hech kim n i haqorat qilmadim!
Men hech kimga qo ‘pollik qilmadim!
Men kibrli bo Imadim!
Men o ‘zim ni boshqalardan ustun q o ‘ym adim !..'
Shunday qilib, «M ayyitlar kitobi» bizga qadimgi misrliklarning qanday 
axloqiy darajaga yetganliklaridan, ular ishlab chiqqan axloqiy tam oyillar 
va m e ’yorlarning e ’tiqodiy-diniy m aqom kasb etganidan dalolat beradi. 
Bir so‘z bilan aytganda, bu yodgorlikda axloq bilan diniy e ’tiqodning 
uyg‘unlashib ketgan in ’ikosini ko‘rish m umkin. Mayyitlar kitobi a n ’anasi 
Sharqda keyin ham davom etdi: 0 ‘rta asrlarda (VIII asr) «Tibet mayyitlar 
kitobi» — «Bardo Tyodol» yuzaga keldi.
Q a d im g i M is rd a o d o b - a x lo q m a s a la la ri k o ‘p ro q o ‘zig a x os 
pandnom alarda ifoda topgan. U lar orasida «Pxatotep o ‘gitlari» bizgacha 
yetib kelgan eng qadim iy pandnom a hisoblanadi. Bundan deyarli ikki 
yarim ming yil a w a l beshinchi sulola fir’avni Jadkara Isesidan vazir 
P xatotep qariligi tufayli o ‘rniga o ‘z o ‘g ‘lini tayinlashni iltimos qiladi va 
o ‘g ‘liga atab o ‘ttiz yetti nasihatdan iborat m azkur pandnom ani yozadi. 
U n d a o ‘sha davr axloqiy q o n u n -q o id alari, o ‘zni tutish, m uom ala odobi 
singari m u a m m o la r k o ‘tarilad i, axloqiy fazilatlar esa h ik m atlar va 
nasih atlar vositasida targ ‘ib qilinadi.
«Pxatotep o ‘gitlari»dagi b a’zi nasihatlar yuksak badiiyati bilangina 
em as, balki quldorlik davri talablarini chetlab o ‘ta olgan um um insoniy 
dem okratik fikrlar tarzida, haqiqiy donishm andlik va insonparvarlik

Download 10,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   209




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish