Abdulla qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti

Mustaqil ishni tahlil qilish varag’i

Tahlilbosqichinomi	Tahlilbosqichi Mazmuni	Tahlil Natijasi	Baholash
			mezon	%
1.Masalaningqo’yilishivatuzilishi.	Masalaning dolzarbligini, muammosini aniqlash va tadqiqotni rejalashtirish.		Aniqvato’g’ri	25
2.Mavzu bo’yicha material to’plashni rejalashtirish.	Mavzu rejalarini tuzish va shu asosida ma’lumotlarni izlash.		Mavzugategishli	25
3.Natijalarnitahlilqilish.	Olingan natijalarni tahlil qilish,shu asosda xulosa va tavsiyalar berish.		Aniqlikvaamaliyahamiyati	25
4.Hisobotvataqdimot	Qilinganishlarbo’yichayozmahisobotnitayyorlashvaunitaqdimotqilibhimoyaqilish.		Lo’ndalik asosidagi taqdimot, savollarga aniq va lo’nda javob

Shunday bo‘lsa ham pedagoglar orasida: agarda biz amaliy metodlarni, ya’ni amaliy ish jarayonidan azariy bilimlarni qo‘llash metodlarini ajratgan bo‘lsak, endi nimaga mustaqil ishlash metodini ham ajratishimiz kerakmi? Axir buerda ham gap mashqlar, masalalarni echish, tajribalarni bajarish haqida boradi-ku, degan masala ko‘pincha takror va takror ko‘tariladi.

Biz bu metodlarning farqini ko‘ramiz va ularni alohida ajratish zarurligini quyidagilarda deb bilamiz. Amaliy metodlar asosan nazariy bilimlarni amaliy qo‘llash va mustahkamlashga, eksperimental, mehnat ko‘nikma va malakalarini maromiga etkazishga yo‘llangan bo‘ladi. Ular ko‘pincha o‘qituvchining bevosita rahbarligi ostida qo‘llanadi. Mustaqil ishlash metodlari mashqlar jarayonida bilimlarni qo‘llashga yordam beribgina qolmay, o‘quvchilar tomonidan yangi materialni darslikdan o‘rganilganda, topshiriqlarni mustaqil bajarganda ham bevosita qo‘llanadi.

Masalan, masalalarni echish, mashqlarni bajarish o‘qituvchi rahbarligida o‘tkazilishi mumkin, bunda o‘quvchilardan biri ularni doskada bajaradi, boshqalar esa o‘qituvchi ma’qullaganidan so‘nggina xuddi shunday yozuvlarni asta-sekin o‘z daftarlarida bajara boshlaydilar. Bunday holda o‘qitishning amaliy metodini qo‘llash haqida gap yuritiladi. Ammo aynan mana shu masala va mashqlarni o‘quvchilarning tamoman mustaqil echishlari yoki bajarishlari uchun berish mumkin. Bu o‘rinda o‘qituvchi faqat ularning faoliyatlarini kuzatadi, xolos. Endi tamoman haqli tarzda amaliy xarakterdagi mustaqil ishlash metodini qo‘llash haqida gapiriladi.

Shundan ko‘rinib turibdiki, mustaqil ishlash metodlari o‘quvchilarning yangi bilim va ko‘nikmalarni egallashidagi mustaqillik darajalariga ko‘ra ajratiladi. Amaliy metodlar esa eshitish yoki ko‘rgazmali idrokaeosida emas, balki amaliy, kinestezik metodlarni qo‘llash asosida ajratiladi.

Yuqorida ayni bir faoliyatning o‘zi bir necha metodlarni bir vaqtda qo‘llanilishi tarzida ta’riflanishi mumkggnligini isbotlaganligimiz tufayli ko‘p hollarda mustaqil ishlash metodlari va amaliy metodlarning bir vaqtda namoyon bo‘lishi haqida, xuddi o‘qitishni problemali-izlanish metodlari va mustaqil ishlash metodlaridan bir vaqtda foydalanilishi haqidagn singari gap yuritish mumkin.

Metodlarning bunday birikishi har doim ayni bir faoliyatning ko‘p aspektliligini aks ettirib, namoyon bo‘ladi. Shuning uchun mustaqil ishlashdagi maxsus metodlarinnng mavjudligi o‘qituvchilarni maktab praktikasida ulardan kengroq foydalanishga, mustaqil ishlashni o‘qitishning boshqa metodlari bilan biriktirishga, masalan, mustaqil amaliy ishlar hissasini ko‘paytirish, problemali vaziyatlarni mustaqil hal qilish, mustaqil dedaktiv va induktiv xulosalarga kelish va shu kabilar orqali yo‘llaydi. Qo‘llanilayotgan o‘qitish metodi nomidagi ustunlikulardan qaysi biri darsning mazkur bossqichidagi asosiy vazifani bevosita hal etsa, o‘shanga beriladi.

Uqituvchi o‘quvchilarning mustaqil o‘quv faoliyatini, ratsional o’qish ko‘nikmasini ayniqsa aktiv rivojlantirmoqchi bo‘lgan hollarda u mustaqil ishlash metodlariga afzallik beradi, ular o‘qitishning boshqa metodlari bilan birikayotganda o‘quvchilarning ularni qo‘llashdagi mustaqil aktivliklarini ajratib ko‘rsatib ustunlik qiladi.

Shunday qilib, mustaqil ishlash metodlarining eng xarakterli xususiyatlaridan biri, bu o‘quvchilarning o‘quv topshiriqlarini o‘qituvchining bevosita boshqaruvisiz bajarishidir. Mustaqil ishlash o‘quvchilar tomonidan darslarda yangi material tekstini o‘rganish, mashqlarni bajarish, masalalarni echish, tajribalar, kuzatishlar, mehnat operatsiyalarini o‘tkazish va shu kabilar orqali amalga oshirilishi mumkin. Mustaqil ishlashning anchagina keng tarqalgan turi uy vazifalarini (og‘zaki, yozma yoki tajriba-eksperimental) bajarish hisoblanadi.

Mustaqil ishlash metodlari o‘quv bilish faoliyatini tashkil qilish va amalga oshirish metodlarining kichik gruppasini tashkil qiladi. Ayrim mustaqil ishlash metodlariga: darslik, kitob bilan ishlash metodi; yozma mashqlarni mustaqi lbajarish, insho, hikoya, she’rlar va shu kabilarni yozish metodi; priborlar va laboratoriya moslamalari bilan mustaqil ishlash metodi; masalalar (fizika, ximiya, matematika va shu kabilar bo‘yicha)ni mustaqil echish metodi; mustaqil kuzatishlar metodi; ishlab chiqarish topshiriqlarini mustaqil bajarishlar kiradi.

Mustaqil ishlash metodlari o‘qitishdagi ta’limiy, tarbiyaviy va rivojlantiruvchi vazifalarni amalga oshiradi.

Ta’limiy plaidaular bilim va ko‘nikmalarni mustaqil egallashni, ularni chuqurlashtirish, mustahkamlash va takrorlashni ta’minlaydi. Ular ayniqsa amaliy o‘quv ko‘iikmalari va malakalarni yaxshiroq o‘zlashtirishda qimmatlidir, chunki mustaqil harakatlarsiz ko‘nikmalarni avtomatlashgan va ijodiy xarakterdagi malakalar darajasiga ko‘tarib bo‘lmaydi.

O’qitishning bu metodlari o‘quvchilarni mustaqil mehnat faoliyatiga va maktabni bitirgandan so‘ng o‘qishni davom ettirishga tayyorlashda ham katta ahamiyatga egadir. Tarbiyaviy planda ular shaxsning mustaqillik, bilim aktivligi, mas’uliyat, aktiv hayotiy pozitsiya tipidagi muhim xislatlarini tarbiyalash- ga yordam beradi.