Abdulla qodiriy nomidagi toshkent davlat madaniyat instituti barno G‘aniyeva kutubxona kataloglari

Ajratkich kartochkalarni rasmiylashtirish
Yo‗naltirgichlarning ko‗rsatib o‗tilgan hamma turlari ajratkich
kartochkalarda ham keltiriladi. Kitobxonlarning sistemali katalog strukturasini
bilib olishiga va o‗zlari uchun kerakli bo‗limchani topa olishiga yordam
beradigan bo‗limlarning sarlavhalari, asosiy bo‗linmalar hamda
yo‗naltirgichlarning ro‗yxatlari ajratkich, kartochkalarni aniq
rasmiylashtirishni talab etadi.
Kitobxonlarga sistemali katalogdan foydalanishda yordamlashish
Sistemali katalogni juda puxta va chuqur o‗ylab rasmiylashtirish
kitobxonga hamma vaqt ham uning uchun kerakli bo‗limni qidirib topish
imkonini beravermaydi. Fondning mantiqiy jihatdan yoritilishida yuqorida
ko‗rsatib o‗tilgan barcha afzalliklarga ega bo‗lgan sistemali tartib kitobxondan
klassifikatsiya sxemasini yaxshi bilishni, o‗zini qiziqtirgan temani qidirib topa
olishni, umumiy bo‗limdan uning bo‗limchalariga izchillik bilan o‗tishni talab
qiladi. Kutubxona katalogdan foydalanishni osonlashtirish uchun bir qancha
qo‗llanmalar ishlab chiqishi kerak; bu qo‗llanmalar orasida sistemali
katalogga doir alfavit-predmet ko‘rsatkichi ko‗proq ahamiyatga ega.
Alfavit-predmet ko‘rsatkich
Bu ko‗rsatkich kutubxona klassifikatsiyasi jadvallariga ilova qilingan
xuddi shunday ko‗rsatkich bilan ko‗pgina umumiy tomonlarga ega. Alfavitpredmet ko‗rsatkichining jadvallarga ilova qilingan ko‗rsatkichidan farqi faqat
uning vazifasidadir – jadvallarga ilova qilingan ko‗rsatkichdan kutubxonachi
klassifikatsiyalash jarayonida foydalaniladi, katalogga doir alfavit-predmet
ko‗rsatkichi esa, garchi kutubxonachi katalogdan har xil ma‘lumotlarni bilib
olish uchun undan foydalansada, asosan kitobxonlarga yordamlashishga
.mo‗ljallangan.
117
Alfavit-predmet ko‗rsatkichida bilimning asosiy, yetakchi sohalarining,
juz‘iy fanlarning va shu sohalarga oid alohida masalalarning, eng muhim
ilmiy problemalarning, alohida tushunchalar hamda fanlar o‗rganadigan
asosiy ob‘ekt bo‗lib qolgan predmetlarning nomlari va hokazolar umumiy
alfavit tartibida keltiriladi. har bir nomdan keyin bo‗limning indeksi
ko‗rsatiladi, undan muayyan temadagi kitobni qidirib topish kerak bo‗ladi.
Temaning nomi bilan indeksi birgalikda ko‗rsatkich rubrikasini tashkil etadi.
Ko‗rsatkichning har bir rubrikasi alohida kartochkaga yozib qo‗yilgan,
kartochkalar esa katalog yashiklarida alfavit tartibida joylashtirilgan vaqtda
ko‗rsatkichning kartochka formasi juda qulay bo‗ladi.
Ko‗rsatkichning asosiy vazifasi – kitobxonga sistemali katalogdan
foydalanish paytida spravka qo‗llanmasi tariqasida xizmat qilish va uning
kerakli bo‗limni topishiga yordamlashishdir. Biroq ko‗rsatkichning yordamchi
xarakteriga ega bo‗lishi sistemali katalog tuzishga kanday talablar qo‗yilsa,
uni tuzishga ham shunday talablar qo‗yish kerakligini istisno qilmaydi.
Rubrikalardagi sarlavhalarning ifodalanishi fanda va ijtimoiy tajribada qabul
qilingan terminologiyaga qat‘iy mos bo‗lmog‗i lozim.