Abdulla qodiriy nomidagi toshkent davlat madaniyat instituti barno G‘aniyeva kutubxona kataloglari

Sistemali katalogni rasmiylashtirish.
Ajratkich kartochkalar
Sistemali katalogdan oqilona foydalanish ko‗p jihatdan uni chuqur
o‗ylab, puhtalik bilan rasmiylashtirishga bog‗liqdir. Undagi mavjud
bo‗limchalarni aniq ajratib chiqish, katalogning murakkab pog‗onali
strukturasini kitobxonga tushunarli qilish, umumiy bo‗lim bilan uning
bo‗linmalari o‗rtasidagi, bilimning turli sohasiga oid bir-biriga yaqin tematik
bo‗linmalar o‗rtasidagi mantiqiy bog‗lanishni ko‗rsatish zarur. Shuni aytish
kerakki, sistemali katalogning ilgari aniqlangan bir qancha afzalliklarga ega
bo‗lgan kartochka formasi bu katalogni rasmiylashtirishda amaliy jihatdan
ba‘zi qiyinchiliklar keltirib chiqaradi. Kitob shaklidagi bosma sistemali
kataloglarning tekstiga zarur eslatmalar va tushuntirishlarni kiritish, yirik
bo‗limlar va juz‘iy bo‗limchalarning sarlavhalari uchun har xil shriftlarni
qo‗llanish, noliprafiya jihatidan bezatishning boshqa hususiyatlaridan
foydalanish oson bo‗ladi. Kartochkali kataloglarda rasmiylashtirish
imkoniyati juda cheklangan bo‗lib, ularda ajratqich kartochkalar asosiy rol
o‗ynaydi, bu kartochkalarga kitobxon uchun kerakli hamma tushuntirishlar
joylashtiriladi.
«Yana qaralsin» formasidagi har tomonlama yo‗naltirgichlar qo‗llaniladi.
Agar ikkita bo‗lim tematikasini bir-biri bilan to‗la-to‗kis bog‗lanib
ketgan deb bo‗lmasa, bu yo‗naltirgich formasini qo‗llanib bo‗lmaydi, ammo
bunda muayyan masalaga oid adabiyot boshqa bo‗limda aks ettirilganligini
ko‗rsatish kerak. Masalan, qishlok ho‗jalik iqtisodiyoti va mashinasozlik
iqtisodiyoti bo‗limlarini «yana qaralsin» formasidagi yo‗naltirgichlar bilan
bog‗lab qo‗yish noto‗g‗ri bo‗lur edi, chunki bu bo‗limlarning tematikasi
xilma-xil bo‗lib, kitobxon qishlok ho‗jalik iqtisodiyoti masalalariga qiziqib
turgan bir paytda uni nima uchun mashinasozlik iqtisodiyoti bo‗limiga
yo‗llayotganliklari kitobxonga tushunarsiz bo‗lib qolar edi. Bu bo‗limlar
o‗rtasidagi bog‗liqlik mashinasozlikka oid umumiy bo‗limda ko‗rsatilgan
qishloq ho‗jalik mashinasozligi iqtisodiyotiga nisbatangina ifodalanmog‗i
116
kerak. Bunday holda yo‗naltirgichning boshqa formasi qo‗llaniladi – tegishli
masalaning nomi keltirilib, shu masalaga oid adabiyot qaysi bo‗limdan
qidirilishi lozim bo‗lsa, o‗sha bo‗limning indeksi ko‗rsatib qo‗yiladi.