Abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti

Bandlik koefitsienti. Mavjud va yangidan tashkil qilinadigan ishchi o’rinlar soni iqtisodiyotga tarmoq ulushining muhim ko’rsatkichlaridan biri hisoblanadi. Turizmda bandlikni yaxshi tadqiq qilingan kategoriyasi – mehmonxona va kurort sanatoriya xo’jaliklaridir. Hozirgi vaqtda turizm tomonidan yaratilgan bilvosita bandlik taxminan baholanishi mumkin. Bandlik koefftsienti mintaqalar bo’yicha turli xil bo’lib ular iqtisodiy bazasiga bog’liq bo’ladi. Agar mamlakat uchun bandlik koefftsienti 1,13 ga teng bo’lsa bu eksport turistik ehtiyojiga har bir to’g’ridan-to’g’ri xizmat ko’rsatishga mamlakat yana qo’shimcha 0,13 kishini mehnat bilan ta’minlash imkoniyati mavjudligini bildiradi. Agar, aytaylik bu koefftsient 2,63 bo’lsa, unda industriyada ishlovchi har bir kishiga davlat o’rtacha yana 1,3 kishini ishchi o’rinlar bilan ta’minlash qobiliyatini bildiradi. Umuman olganda mamlakatda bandlik koefftsienti aholi soniga va mehnat bilan ta’minlangan aholini umumiy soniga to’g’ri proportsional ravishda o’zgaradi. Mamlakatda aholi sonini o’sishi bilan bandlik koefftsientining ahamiyati ham o’zgaradi.
Pul mablag’larining oqib ketishi (kamayishi) - bu jamg’arma(zayomga qo’yilmaydigan pullar) va import (qabul qiluvchi davlat tashqarisida turistik ehtiyojlarga sarflanadigan mablag’lar)ning kombinatsiyasi hisoblanadi. Agar tashqi mamlakatda import tovarlarga mablag’ sarflansa unda tabiiyki bu mahalliy iqtisodiyotni rag’batlantirmaydi. SHuningdek agar yil davomida mablag’ zayomga berilmasdan jamg’arma shaklida olib qo’yilsa ham iqtisodiyot uchun foydasi kam.
Shu tarzda turistik xarajatlardan maksimal darajada foyda olish uchun milliy tovarlar va xizmatlarni xarid qilish yo’li bilan mahalliy iqtisodiyotga turistik fondlarga ko’proq mablag’ qo’yish zarur, chunki pul vositalarini muzlatib qo’yish yoki katta hajmda import xarid qilish qabul qiluvchi davlat rivojiga imkon bermaydi.
O’zbekistonda hozirgi vaqtda pul mablag’larining kamayish xollari mavjud, chunki ishlab chiqarish sohasinining pasayishi, otellarda, turistik tarmoqdagi transport korxonasi va tovar yetkazib beruvchilarga jihozlar, asbob-uskunalar va ba’zi xizmatlarni chet el ishlab chiqaruvchilaridan xarid qilib olishga to’g’ri kelmoqda.
Xalqaro turistik oqimning geografik yo’nalishining shakllanishiga har doim quyidagi to’rtta omillar guruhi o’z ta’sirini ko’rsatadi:

1.