Abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti fizika va texnologik talim fakulteti texnologik talim kafedrasi

Metall arralovchi arraning turlari, tuzilishi va unda qirqish usullari.

Materiallarni qismlarga bo’lish yoki ortiqcha qismlarini olib tashlash qirqish deb ataladi. Bu jarayonni qirindi yunib ham, qirindi yo’nmay ham bajarish mumkin. Qirindi yo’nib qirqishda quyidagi asboblar: dastaki arra, qirquvchi arra, stanoklar, metal arralar, metal qirqish stanoklari: tokarlik, frezalash, jilvirlash stanoklari, gaz yordamida payvandlish qurilmasi, elektr payvandlash qurilmasi ishlatiladi. Qirindi yo’nmay qirqishda materiallar dastaki, richagli va mexanikaviy qaychilar, o’tkir jag’li ombirlar, truba qirqichlar, press qaychilar, shtamplar bilan qirqiladi. Dastaki arralar bilan ko’ndalang o’lchami 60-70 mm gacha bo’lgan metallar va boshqa materiallarni qirqish mumkin. Ular arra ramkasi va arra polotnosidan iborat bo’ladi. Qirqish qoidalari. Qirqiladigan zagatovkani tiskiga juda puxta mahkamlash kerak, aks xolda qirqish paytida surilib ketib, polotnoni sindirishi mumkin.

Arrani oldinga yurgizish paytida, ya’ni ish yo’lida arra ikkala qo’l bilan bosiladi, bunda chap qo’lning asosiy kuchi bosishga, o’ng qo’lning asosiy kuchi esa arrani oldignga surishga sarflanadi. Arrani orqaga, ya’ni salt yurgizganda u bosilmaydi. Arrani ravon va bir me’yorda yurgizish kerak. Materialning qattiqligiga qarab arra kuchliroq yoki kuchsizroq bosiladi. Ishqalanishni kamaytirish uchun arra polotnosini mineral moy bilan moylash mumkin. Dumaloq, kvadrat, olti yoqli chiviqlarni arralashda arra gorizontal ushlanadi, dekin bunda polotno yo’lida o’tkir burchaklari uchramasligi kerak. Keng sirtli buyumlarni qirqishda arra galma-gal orqa va old yoqlariga qiyshaytiriladi, bunda buyum butun eni bo’ylab qirqilmagani uchun arralash osonlashadi. Listdan polosa qirqib olish uchun arra polotnosi 900 buriladi va arrani gorizontal ushlab qirqiladi. Juda yupqa material 15-30 mm qalinlikda ikkita yog’och burchak orasiga qisiladi va ular bilan birgalikda mayda tishli polotno yordamida arralanadi. Plastik massalardan tayyorlangan detalь va zagatovkalar lentasimon arralar bo’laklaridan tayyorlangan dastaki keskichlar, arralar bilan qirqiladi. Arra bilan qirqishda asosiy brak qiyshiq qirqish xisoblanadi. Metallni stanoklarda qirqishda kesimi 250 mm gacha bo’lgan metallarni qirqishga imkon beradi.