Abdulla Qahhor

SOVCHILAR
Anvar  Muattarni  kuzatgan  kuni  ertasiga  azonda  g‘iril-
laganicha tumanga chiqib bordi, Muborakxonimdan ibo qilib
Muhayyo  bilan  dalada  ko‘rishdi,  yonma-yon  paxta  tergan
bo‘lib, Muattar bilan ikki orada bo‘lgan hamma gapni, uning
to‘y to‘g‘risidagi fikr-mulohazalarini to‘liq aytib berdi. Ikkovi
bemalol  gaplashaversa  ham  bo‘lar  ekan,  Hakimjon  bilan
Muborakxonim bu to‘g‘rida ochiqchasiga gaplashgan, qancha
g‘urbat, qancha ko‘z yoshidan keyin Muborakxonim taqdirga
tan  bergan  ekan:  Hakimjonni  kuzatishda  «hozirgi  yoshlar»,
«peshona»  degan  gaplarni  aytibdi.  Lekin  uning  bir  qancha
shartlari  bo‘lib,  bularning  eng  birinchisi  Muhayyoga  sovchi
yuborilishi ekan. Hali bu shartlarni eshitmasdan turib, bular-
ning  har  biri  Anvarning  ko‘ziga  tog‘  bo‘lib  ko‘rindi.
Anvarning  birdan-bir  umidi  Muattar,  qolaversa,  gapdon
Naimjon  edi.
Anvar shu kechasi Naimjonning yotog‘ida yotib qoldi, unga
hamma gapni aytib berdi. Naimjon Muattar bilan Hakimjondan
g‘oyat  xursand  bo‘ldi,  to‘yga  tayyorgarlik  ishiga  Muattarxon
bosh  bo‘lsa,  to‘yga  o‘zi  bosh  bo‘lishini  va’da  qildi.
Anvar  har  jihatdan  xotirjam  bo‘lib  shaharga  qaytdi.
Marg‘uba uning vaqti choqligi, jonsarak bo‘lib qolganini
ko‘rib  halitdan  to‘y  harakatida  yuribdi,  deb  xursand  bo‘lib,
unga  har  kuni  goh  no‘xat,  behi,  goh  qazi  solib  osh  qilib
berar  edi.
Yanagi  haftaning  oxirlarida  talabalar  paxtadan  qaytishdi.
Shu  kunlarda  Muattardan  telegramma  keldi.  Anvar  meh-

---

64
monxonadan nomer olib, uni kutib olgani aeroportga Naim-
jon bilan  chiqdi.  Uchovi  mehmonxonada  o‘tirib  to‘y  reja-
sini tuzmoqchi bo‘lishgan edi, bu reja ko‘p jihatdan Hakim-
jon, ayniqsa,  Muborakxonimga bog‘liq  bo‘lganidan ikkovi-
ning ishtirokida tuzish kerak bo‘lib qoldi. Bundan tashqari,
Muattar  bilan  Naimjon  sovchilikka  borib  Muborakxonim-
ning  eng  birinchi  shartini  bajarishi,  qolganlarini  ham
eshitishi  kerak  edi.
Muborakxonim bularni  yosh demay  sovchi o‘rnida  izzat-
ikrom bilan qarshi oldi: lekin to‘ydan gap ochishi bilan ikkovini
bir  cho‘qishda  garang  qilib  qo‘ydi:
–  Murod  Alining  yili  o‘tmasdan  to‘y  nimasi?  –  dedi.
Bular shuni o‘ylashmagan ekan, ikkovi bir-biriga qarab hayron
bo‘lib  qoldi.  Xayriyat,  Naimjon  botirlik  qildi.
– Yo‘q, xola, to‘y to‘g‘risida so‘z bo‘lishi mumkin emas,
biz nikoh ro‘yxatidan o‘tib qo‘yish to‘g‘risida gapirayotibmiz.
Ikkovi yosh,  bir institutda  o‘qiydi, to‘ygacha  ko‘rishmanglar,
deb bo‘lmaydi... Shaharda Marg‘uba bittamikan, biri bo‘lmasa
biri ikkovini gap qilishi, bo‘lmag‘ur gaplar tarqatishi mumkin.
Ikkovi  nikohini  qayd  ettirib  qo‘ysa  yo‘rig‘i  boshqa...
Muborakxonim  o‘ylab  turib  yana  aynidi.
– Yo‘q, bular nikohdan o‘tsa-o‘tmasa ikkovini Marg‘uba
tinch  qo‘ymaydi,  ilon  bo‘lib  chaqaveradi.  Tegishli  idoralar
tilini  tiyib  qo‘yishsin!
Bu  safar  Muattar  gap  boshladi:
–  Bu  yog‘idan  xotirjam  bo‘ling,  xola,  idoraning  hojati
yo‘q,  dadamga  aytib  qo‘ydirvoraman  desam  –  har  qanaqa
ilon ham  iniga kirib  ketadi!
Muborakxonim yalt etib Muattarga qaradi, uning yuzidagi
qat’iyatni  ko‘rib  so‘ziga  ishondi  va  nikohga  rozilik  berdi.
Ish bunaqasiga aylangandan keyin u yog‘i juda oson ko‘ri-
nib  qolgan  edi,  biroq  gap  aylanib  yangidan-yangi  qiyinchi-
liklar  vujudga  kela  boshladi.
Xo‘p, nikohdanam o‘tishdi. Shu kuni kechqurun ikkovi besh-
o‘nta  o‘rtog‘ini  chaqirib,  o‘rtaga  bir  choynak  choy  qo‘yib,  shu
ish  shundoq  bo‘lganini  ma’lum  qilish  kerakmi,  yo‘qmi?  Kerak
bo‘lsa odam qayerga chaqiriladi? Anvar o‘z uyiga chaqirolmaydi,
chunki  uyi  ajdaho  og‘zini  ochib  yotgan  quduqdagi  gap.  Bir
yerga  chaqirgani  Muborakxonim  ko‘nmadi.  «Odamlar  nima

---

65
deydi?»  deb  o‘zining  eski  andishasini  pesh  qildi.  Birdan-bir
joy yoshlar qahvaxonasi edi. Bunga Muborakxonim ham rozi
bo‘ldi,  lekin  xo‘rligi  kelib  xo‘p  yig‘ladi.
– Qizginamning peshonasi sho‘r bo‘lmasa kuni qashshoq
talabalar  choy  ichadigan  qahvaxonaga  qolarmidi!  –  dedi.
Undan  keyin  yana  ham  mushkulroq  muammo  yuzaga
keldi:  o‘tirishdan  keyin  kelin  bilan  kuyov  qayoqqa  boradi,
yaqin  yor-do‘stlari  ikkovini  qayoqqa  kuzatib  qo‘yishadi?  Bu
to‘g‘rida  ham  o‘ylab-o‘ylab  mehmonxonadan  ikki  xonalik
nomer  olishga  qaror  berishdi.  Muborakxonim  bunga  ham
rozi  bo‘ldi,  lekin  yana  yig‘ladi.
– Shu  umid bilan qiz o‘stirganmidim!..  Darbadar bo‘lsin
deb  kechalari  uyqumni  harom  qilganmidim!..
– Xolajon, – dedi Naimjon o‘pkalab, – shunday xayrla-
shish ustida ham yig‘laydimi kishi! O‘zingiz tushungan, uncha-
muncha  ham  emas,  davlat  omonat  kassasida  ishlaydigan
ayolsiz! Shunday bo‘lgandan keyin o‘ylashingiz kerak: Muhay-
yoxon  suygan  yigitiga  tegyapti!
Muborakxonim  naridan-beri  ko‘z  yoshini  artdi-da,  uyga
kirib  ketdi;  hayal  o‘tmay  jilmayib  sovchilarga  pishlagich  olib
chiqdi:  beqasam  to‘nni  Naimjonning,  bir  kiyimlik  atlasni
Muattarning  oldiga  qo‘ydi.