Abduhamidov F. A

3.  IZOXORIK JARAYON. 

       Berilgan  gazning  xajmi  o’zgarmagan  xolda  bo’ladigan  jarayonga 

izoxorik jarayon (V=const) deyiladi. 

---

 

17 

Molekulyar fizika 

       Bu  jarayonni  XVIII  asr  oxirida  fransuz  olimi  J.  Sharl  va  undan  bexabar 

xolda  fransuz  fizigi  Gey  –  Lyussak  berilgan  gaz  massasi  o’zgarmas  xajmda 

chiziqli qonun bo’yicha temperaturaga bog’liq bo’lishini isbotlab berdilar: 





0

1

P

P

t







 

       Bunda: P – gaz bosimi, P

0

 – gazning dastlabki bosimi, t-boshlang’ich va 

oxirgi  temperaturalar  farqi,  α  –  barcha  gazlar  uchun  bir  xil  bo’lgan 

temperatura koeffisienti: 

1

-1

1

1

 

 

273,15

273

K

K









 

       Izoxorik  jarayonda  o’zgarmas  massali  gaz  bosimining  temperaturaga 

nisbati o’zgarmas kattalikdir. 

P

const

T



        

1

2

1

2

...

P

P

T

T





 

       Bosim  temperaturaga  to’g’ri  proporsional  ravishda 

o’zgaradi (15-rasm). 

2

2

1

1

P

T

P

T



 

 

        Izoxorik 

jarayonda 

gaz 

bosimi 

temperatura  bo’yicha  chiziqli  o’zgaradi,  bu 

o’zgarish  grafigiga  izoxora  grafigi  deyiladi 

(16-rasm). 

        Izoxora  grafigida  temperatura  o’qiga 

yaqinroq  joylashgan  to’g’ri  chiziqqa  mos 

keluvchi  gaz  xajmi  kattaroq  qiymatga  ega 

bo’ladi. 

 

        Izoxorik jarayon V – T va P – V diagrammalarda quyidagi ko’rinishlarda 

tasvirlanadi (17-rasm). 

 

Gaz qonunlarining qo’llanish sohasi xaqida: 

      Zamonaviy  usullar  bilan  jiddiy  eksperimental  tekshirishlar  ideal  gazning 

xolat tenglamasi va undan kelib chiqadigan Boyl – Mariott, Gey –Lyussak va 

---

 

18 

Abduhamidov F.A. 

Sharl qonunlari real gazlarning tabiatini uncha katta bo’lmagan bosimlarda va 

yuqori  temperaturalarda  juda  aniq  tavsiflab  berishini,  yuqori  bosimlarda  va 

past temperaturalarda bu qonunlardan chetlashishi kuzatilishini ko’rsatdi.