Abduhamid nurmonov



Download 5,54 Mb.
Pdf ko'rish
bet24/119
Sana30.12.2021
Hajmi5,54 Mb.
#196159
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   119
Bog'liq
Struktur tilshunoslik Ildizlari va yo'nalishlari A Nurmonov-разблокирован

/
imiiihmctmkm

— Tpy/ibi  no  o6meMy 
m
3
i
,
iko
- 
3H3HHIO. 
-   M.:  «riporpecc»,  1977, c.  39.
27
www.ziyouz.com kutubxonasi


uning  fikrlari  ayrim  dalillar  bilan  cheklangan  bo ‘lib,  chuqur  ilmiy 
xulosalardan  yiroq  edi.
F.Boppning  xizmati  sanskrit  tilining  Ovro'pa  va  Osiyodagi  bir 
qator tillar bilan  qarindoshligini  ochish  bilan  belgilanmaydi.  Uning 
lingvistika  tarixi  oldidagi  xizmati  shundaki,  qarindosh  tillarning 
o ‘zaro  m unosabatini  o ‘rganuvchi  alohida  fanni  shakllantirish 
mumkinligini  angladi.
Sossyurning e'tiro f etishicha,  F.Boppning katta xizmati  bir tilni 
unga o'xshash boshqa bir til  asosida tahlil etish,  bir tilga xos bo‘lgan 
shaklni  boshqa  bir  til  shakli  vositasida  izohlashdir.
F.B oppning  bunday  katta  yutuqqa  erishuviga  sanskritning 
ochilishi  muhim  rol  o ‘ynadi.  Lotin va yunon  manbalaridan tashqari, 
uchinchi  manba — sanskrit  tili  materiallarini  ham  qiyoslab o‘rganish 
imkoniyatiga ega bo ‘ldi.
Qiyosiy-tarixiy  tilshunoslikning  shakllanishida  F.Bopp  bilan 
bir  vaqtda  germ anistikaning  asoschisi  Yakov  G rim m ning  ham 
xizmati  kattadir.  Maks  Myuller,  Avgust  Shleyxcrlar tilshunoslikning 
bu  yo‘nalishini  yangi  materiallar  bilan  boyitdilar.
Shuni  ta ’kidlash  kerakki,  bu  ntaktab  hosildor  qo‘riqni  ochgan 
bo ‘lsalar-da,  Iekin  ularga  ham  haqiqiy  ilmiy  lingvistikani  yaratish 
baxti  nasib  etmadi.  0 ‘rganilayotgan  obyektning  tabiatini  ochish 
masalasi  ularning  nazaridan  chetda  qoldi.
Ularning  xatosi  shundan  iboratki,  o ‘z  tadqiqotlarida  chcga- 
ralan g an   tilla r,  y a ’ni  h in d -o v ro ‘pa  tillari  doirasi  b ilan g in a 
cheklandilar va o ‘z oldilariga qiyoslash  natijasi  nintaga  mos  kcladi, 
kashf  qilinayotgan  m unosabat  nimani  bildiradi  kabi  savollarni 
qo ‘ymaydilar.  Ularning tadqiqotlari tarixiylik o'rniga,  asosan qiyosiy 
b o ‘lib qoldi.
Sossyurning  fikricha,  qiyoslash  tarixiy  haqiqalni  yoritishda 
zaruriy shart-sharoit tug'diradi.  Lekin  faqat qiyoslashning o ‘zi  bilan 
cheklanish o ‘rganiIayotgan obyekt  haqida  to ‘g‘ri xulosa chiqarishga 
olib  kclmaydi.
Faqat  XIX  asrning  70-yillaridan  boshlab  tillarning  yashash 
sharoiti  qandayligi  masalasi  e ’tiborni  torta  boshladi.  N atijada 
tilshunoslikning  yangi  davri  boshlandi.  Bu  davr  yosh  gram - 
matikachilar  davri  hisoblanadi.  Ularning  xizmati  shunda  boMdiki,
28
www.ziyouz.com kutubxonasi


qiyoslash  natijalarini  tarixiy istiqbolga  qo'shdilar va dalillarrri  tabiiy 
tartibda joyladilar.  Natijada til o ‘zi  rivojlanayotgan organizm sifatida 
emas,  balki  til  guruhlari  jamoasining  ruhiy  hosilasi  sifatida  qarala 
boshlandi.  Lekin  bu  maktabning  tilshunoslik  oldidagi  xizmatlari 
qanchalik katta bo‘lishiga qaramasdan,  hamma masalalarga oydinlik 
kiritdi,  deb  bo'lmaydi.  Umumiy  lingvistikaning asosiy  masalalarini 
hal  qilish  yana  ochiq  qoldi.1
Sossyurning  «Umumiy  lingvistika  kursi»  bo'yicha  m a'ruzalari 
ana shu  masalalarni  yoritishga bag‘ishlandi.  Bu asarning  maydonga 
kelishi  tilshunoslik  tarixida  sistcm aviy-struktur  tilshunoslikning 
shakllanishiga  olib  keldi.
F.de  Sossyurning  dunyo  tilshunosligida  bunchalar  katta  shon- 
shuhratga  olib  kelishiga  sababchi  bo‘lgan  omillar  nima  edi?
Sossyur  yosh  gram m atikachilarning  individual  til  haqidagi 
g‘oyasini  davom  ettirgan  holda,  tilda  individuallik  va  sotsiallik 
o ‘rtasidagi  munosabatga  asosiy  e'tiborni  qaratdi.
Shuningdek,  V.Gumboldtning til  «crgon» emas,  balki «energiya» 
ekanligi  haqidagi  g'oyasidan  foydalangan  holda  tilshunoslikning 
o ‘rgarrish  obyekti  nutqiy  faoliyat  bo'lishi  lozim,  degan  xulosaga 
keladi.

Download 5,54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   119




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish