Abdufattox abdugapparov

Shorahim 
Shoumarov
 (1876-1958)
 
o‘zbek xalq cholg‘ularini 
ijrochi-lik  talab  darajasiga  moslashtirish  tashab-
busi  bilan  chiqqan  ilk  sozandadir.  O‘sha  paytda  u 

---

 
93 
Turkiston  xalq  konservatoriya-sida  o‘zbek  xalq  cholg‘ulari  bo‘yicha  murabbiylik 
qilardi (1919-1920). Sozan-da konservatoriyada nihoyatda iste’dodli 
  Shorahim  Shoumarov    san’atkor    ekanligini    namoyish    qildi.  U  murabbiy 
sifatida    shogirdlaridagi    mus-taqil    ijobiy    yo‘lga  intilishni  qadrladi  va  har 
tomonlama rag‘bat-lantirdi. Uning shogirdlari orasida  Y.Rajabiy (nay), I.Ikromov 
(g‘ijjak),  P.Rahimov,  F.Sodiqov  (chang),  M.Abdullayev  (tanbur),  Z.Sodiqov 
(dutor), A.Maqsudov (nay)lar bor edi. 
Sh.Shoumarov  uzoq  vaqt  mobaynida  mashhur  xalq  sozandalari  -  R.Rajabiy, 
I.Ikromov bilan O‘zbekiston radiosi qoshidagi xalq cholg‘ulari ansamblida ishladi. 
Ansamblda  ishlagan davrda  u  g‘ijjak, dutor, tanbur kabi  cholg‘ularning tovush  va 
tebranish  sifatlarini  yaxshilashga  doir  qizg‘in  izlanishlarni  boshlab  yubordi. 
Cholg‘ularni  davr  talabiga  moslashtirishda  ko‘pgina  ijodiy  taklif  va  tashabbuslar 
ko‘rsatdi.  
Laboratoriyada o‘zbek xalq cholg‘ularini modernizatsiyalash-tirish jarayonida 
u  aynan  g‘ijjaklarning  kosasini  har  xil  xomash-yodan,  ya’ni  kokos  yong‘og‘i, 
qovoq,  mis  va  yog‘ochdan  turli  shakllarda  yasadi.  Jonli  ijro  orqali  ularning  ovoz 
tarovatlari  tinglab  ko‘rildi  hamda  bir-biriga  qiyoslanishi  natijasida  kosasi 
yog‘ochdan yasalgan cholg‘u maqsadga muvofiq, deb topildi.  
So‘ngra  yog‘ochdan  yasalgan  g‘ijjak  kosasining  shakli  bo‘yi-cha  izlanishlar 
olib  borildi.  Natijada  Sh.Shoumarov  tomonidan  bir  qator  kosasi  cho‘zinchoq  va 
orqa  qismida  quyosh  tasviri  tushiril-gan,  8  qirrali  hamda  dumaloq  shakldagi 
g‘ijjaklar  yasaldi,  ular-ning  ovoz  tarovati  va  tembr  xususiyatlari  tekshirildi. 
So‘ngra    barcha  tajribaviy  cholg‘ular  orasidan  kosasi  tut  daraxtidan  yarim  shar 
shaklida o‘yma ravishda yasalgan  g‘ijjak tanlab olindi,  chunki  undan taralayotgan 
ohang  eng  yoqimlisi  bo‘lib,  g‘ijjak  tembriga  mos  edi.  Sh.Shorahimov  tomonidan 
yasalgan, turli shakldagi yog‘och kosali g‘ijjaklar