Abdufattox abdugapparov

3.
 
Qo‘l va barmoqlar harakati, uning ahamiyati va rivojlantirish 
yo‘llari 
 
Cholg‘u ijrochiligi mahorati barmoqlar harakati, tilning bajaradigan vazifasi, 
lab  va  nafas  organlari  ishi  bilan  chambarchas  bog‘liq  bo‘lib,  ular  bir-biriga 
mutanosib kelgandagina umumiy ijrochilik holati harakatga keladi va ijro jarayoni 
amalga oshiriladi. 
Barmoqlar  harakati  mohiyatini  tushunish  uchun  qo‘l  va  barmoqlar  skleti 
tuzilishini ko‘rib chiqishimiz zarur. Ular quyidagicha: elka, bilak, panja oldi, panja 
va  barmoq  bo‘g‘inlari  suyaklaridan  tashkil  topgan.  Bosh  barmoqdan  tashqari 
barcha  barmoqlar  uch  bo‘g‘indan  iborat  bo‘lib,  asosiy,  o‘rta,  va  tirnoq 
bo‘g‘inlariga ajratiladi. Bosh barmoqda esa asosiy va tirnoq bo‘g‘ini mavjud. 
Cholg‘u  asbobida  barmoqlar  joylashuvi  (applikatura)ning  tabiiy  holati  ijro 
mahoratini  egallashning  birinchi  bosqichi  hisoblanadi.  Ayniqsa  nay  va  tilli-
naypachoqli  cholg‘ular  pardalarida  o‘quvchi  barmoqlari  yarim  egilgan  tabiiy 
holatda bo‘lishi, yuqoriga ortiqcha ko‘tarilmasligi, yon tomonga surilib ketmasligi 
zarur. Tirnab chalinadigan cholg‘ularda esa barmoqlar cholg‘u asbobi pardalaridan 
uzilmagan  holda  harakatlanmog‘i  kerak.  Kamonli  cholg‘ularida  o‘ng  qo‘l  holati, 
zarbli cholg‘ularda qo‘l va bilaklarning holati ko‘zda tutiladi. 

---

 
63 
Ijrochilik  mahoratini  egallashning  ikkinchi  bosqichida  gamma,  uch 
tovushlik,  ayniqsa  arpedjiolarning  turli  aylanmalari  har  xil  mashq  va  etyudlarni 
chalish  juda  muhim.  Shuningdek,  barmoqlar  harakatchanligini  rivojlantirishda 
bidratma  (trel)larni  chalish  foydali.  Bunda  barmoqlar  ko‘tarilib  tushishi  izchilligi 
ravon va bir tekkisda bo‘lishiga e’tibor qaratish lozim. 
Ijrochilik  mahoratini  egallashning  uchinchi  bosqichida  qo‘shimcha 
applikaturani  qo‘llash  ham  muhim  ahamiyatga  ega.  qo‘shimcha  applikatura 
tovushqatorni yanada qulay va tez chalish yoki tovushning intonasiya sifatini toza 
chiqarish maqsadlarida qo‘llaniladi.