Аба (Хўж.) – она: абам джоқ,иштə. Абай (Хўж.,Қўнғ.,Манғ) – дўқ,пўписа. Абақламақ

иш//ишик (Хўж., Манғ.)― суриб қуймоқ итармоқ: отты ишәр (Манғ.).
ишәрмәк (Хўж., Манғ.)― суриб кўймок,итармоқ: отты ишәр(Манғ.).
ишвәләк (Тўртк., С. бий )―ҳуштак.
ишкар//ишкәр (Бер., Хўж.)―ишчан,ғайратли.
и : нә (Тўртк.,С. бий)― мана: инәби―мана бу; и: ншу―мана шу.
и:р (Тўртк., С бий )―эрта : и:р дурып бәрәк әт(Тўртк.).

Ы
ыбырық (Хўж.) ~ ыбрық (Манғ., Бер.) ―жўмракли сопол қумғон.
ывра (Хўж.) ― калима : тили ывраға айналмыйды (Н .ман).
ығал (Қ. бой) ―намгарчилик: бы йыл дым ығал болды.
ығыр (Хўж., Қўнғ., Манғ.) ― ялқов (молга нисбатан).
ығув (Хўж.) ~ ықыш (Тўртқ.) ―оқмоқ (дарё, канал оқимига қараб, оқиб кетмоқ): қайыкта ығувға қарап кетәберипти (Хўж.).
ыдрамақ (Тўртк., С. бий) ―титилмоқ, эскириб титилиб кетмоқ.
ыза (Бер., Манғ., Хўж., Қўнғ.) ―мазах, озор: ыза бермәк ‒ мазах қилмоқ, уялтирмоқ; ыза болмақ ‒ ранжимок.
ызғар ―1. нам, зах: джайымыс дым ызғар (Манғ.); 2. ҳўл.
ызылдавық (Хўж.) зоол. қизил ари.
ызы-чув ‒ кий-чув: бир вах қарасам хәммә йақ ызы-чув (Манғ.).
ызмықшыр (Хўж.) ―жуда узок жой: ызмықшырға джибәрдиŋмә, келмәдиғо.
ыйа (Хўж., Қўнғ., Манғ.) ―қ. ийә : ыйаŋды апке (Қ. чоқ).
ық I (Хўж., Бер., Манғ.) ―шамол келиб турган баланд жой.
ық II (Хўж., Манғ.) ― 1. розилик, ижозат: мен ық бермәй джүрип эдим (Хўж.); 2. истак , хоҳиш.
ық III ― сув оқими, сув оққан томон: қайығымыз ыққа қарап кетǝверди (Б.том).
ық IV (Хўж., Қўнғ.) ― 1. жўхорининг пуч дони; 2. чор (дон тозаланганда чиққан чиқинди).
ықрадж (Бер.) ―экс. заҳар: ѳзин йейбер, ықрадж болсынə (Қуллар).
ылақ//ылақ ойын (Бер., Хўж., Манғ.) ― кўпкари, улоқ (ўйин).
ылаŋ (Қўнғ., Хўж.) ―вет. ҳайвонларда эпидемия тусини оладиган касаллик (куйдирги, манқа, ўлат ва б.).