A11-mavzu. Iqtisodiy indekslar

7.3.O^,zgarmas va o^,zgaruvchan tarkibli indekslar

O’zgaruvchan va doimiy tarkibdagi indekslar sifat ko’rsatkichlarining o’zgarishini tavsiflashda qo’llaniladi. sifat ko’rsatkichlarining o’zgarishi quyidagi omillar o’zgarishiga bog’liq bo’ladi:

1.O’rtalashtirilayotgan belgining o’zgarishi
2. hodisalar vaznlari tuzilishining o’zgarishi.
Masalan,donli ekinlar o’rtacha hosildorligining o’zgarishi hao bir ekin turi hosildorligining o’zgarishi donli maydoni tarkibida yuqori hosilli ekinlar maydonining o’zgarishiga bog’liq bo’ladi
Ikki omilning tasirini birgalikda ko’rsatuvchi indeks o’zgaruvchan tarkibdagi indeks deb ataladi.
Bunda,ch – o’rtalashtirilayotgan belgilar darajasi
F - o’rganilayotgan belgilar vazni
Hodisaning o’zgarishiga faqat indekslashtiriladigan miqdorning tasirini ifodalovchi indeks doimiy tarkibdagi indeks deb ataladi.
Smfat belgisining o’rtacha darajasining o’zgarishiga vaznlar tuzilmasi o’zgarishining tasirini ifodalovchi indeks ,tuzilmaviy indeks deb ataladi.
Doimiy tarkibdagi indeks bilan tuzilmaviy indeks ko’paytmalarining yig’indisi o’zgaruvchan tarkibdagi indeksga teng kelishi kerak.


Nazorat savol va topshiriqlar
1.Indeks deganda nimani tushunasiz?Tushuntiring.
2. Indeksningqanday turlarini bilasiz?
3.Idividual va umumiy indekslar mazmuni va ahamiyati
4.O’rtacha indekslar qanday hisobnadi ?
.Qudratov T. –Qishloq xo’jalik statistikasi. Maruzalar matni. Samarqand -2002.
.
A12.Mavzu :O‘zbekiston milliy hisoblar tizimi-iqtisodiy statistikaning uslubiy negizi.
Test
1. Mamlakat iqtisodiy rivojlanishining xalqaro statistika amaliyotida qabul qilingan umumlashtiruvchi ko‘rsatkichlari tizimi nima deb ataladi?

1. 
   Yalpi ichki maxsulot
   
2. 
   Milliy hisoblar tizimi
   
3. 
   Iqtisodiy o‘sish
   
4. 
   Xamma javoblar to‘g‘ri
   

Answer: B

2. Milliy hisoblar tizimida iqtisodiy faoliyatni umumlashtiruvchi ko‘rsatkich qaysi?

1. 
   Yalpi ichki maxsulot
   
2. 
   Yalpi milliy maxsulot
   
3. 
   Iqtisodiy o‘sish
   
4. 
   Xamma javoblar noto‘g‘ri
   

Answer: A

3. Milliy hisoblar tushunchasi kim tomonidan tavsiya yetilgan?

1. 
   iqtisodchi V.Kliff
   
2. 
   iqtisodchi J. Keyns
   
3. 
   V. Leontev
   
4. 
   S. Kuznes
   

Answer: A

4. Zamonaviy Milliy hisoblar tizimini yaratish va uni takomillashtirishgan iqtisodchi olimlar qaysi?

1. 
   J. Keyns
   
2. 
   V. Leontev
   
3. 
   S. Kuznes
   
4. 
   Xamma javoblar to‘g‘ri
   

Answer: D

5. XX asrning 30-yillarida qaysi mamlakatlarda milliy daromad ko‘rsatkichi hisoblanmadi?

1. 
   Angliya va Avstriya
   
2. 
   Fransiya va Norvegiya
   
3. 
   Rossiya va Italiya
   
4. 
   Germaniya va AQSh
   

Answer: C

6. Aholi sonini aniqlash manbai bo‘lib quyidagilar hisoblanadi?

1. 
   vaqt-vaqti bilan o‘tkazilib turiladigan aholi ro‘yxati
   
2. 
   aholining tabiiy o‘sishi yoki kamayishi bo‘yicha ma'lumotlar
   
3. 
   aholining mexanik harakatlari bo‘yicha ma'lumotlar
   
4. 
   Xamma javoblar to‘g‘ri
   

Answer: D

7.Aholining perspektiv (istiqboldagi) sonini hisoblash usuli yoki usullari qanday?

1. 
   Global
   
2. 
   Yoshni siljitish
   
3. 
   Global va Yoshni siljitish
   
4. 
   Xamma javoblar noto‘g‘ri
   

Answer: C

8. «Hayotiylik koeffisienti»ni hisoblash kimni nomi bilan bog‘liq?

1. 
   V.N.Pokrovskiy
   
2. 
   V. Leontev
   
3. 
   S. Kuznes
   
4. 
   V.Kliff
   

Answer: A

9. Yoshi va sog’ligi bo’yicha mehnat qila oladigan kishilar aholining qaysi qismiga kiradi?

1. 
   Mehnatga layoqatli aholi
   
2. 
   Iqtisodiy faol aholi
   
3. 
   Iqtisosodiy nofaol aholi
   
4. 
   Nogiron aholi
   

Answer: A

10. Mehnat resurslari nima?

1. 
   Yoshi va sog’ligi bo’yicha mehnat qila oladigan kishilar
   
2. 
   Yoshi va sog’ligi bo’yicha mehnatga layoqatli va amalda band yoki band bo’lmagan kishilar bo’lib, umimiy doimiy yashovchi aholining bir qismi
   
3. 
   Yoshi va sog’ligi bo’yicha mehnatga layoqatli va amalda band bo’lgan kishilar bo’lib, umimiy doimiy yashovchi aholining bir qismi
   
4. 
   Yoshi va sog’ligi bo’yicha mehnatga layoqatli va amalda band band bo’lmagan kishilar bo’lib, umimiy doimiy yashovchi aholining bir qismi
   

Answer: B

11. Xalqaro andozalarga asosan band bo’lganlar ishlab chiqarishda bajarayotgan funksiyasiga qarab qanday guruhlarga bo’linadi?

1. 
   Yollanma ishchilar va ish beruvchilar
   
2. 
   Mustaqil ish bilan band bo’lganlar va ishlab chiqaruvchi kooperativ a’zolari
   
3. 
   Oilaviy korxonalarning haq olmasdan ishlaydigan xodimlari
   
4. 
   Hamma javoblar to’g’ri
   

Answer: D

12. Xalqaro mehnat tashkiloti tarifiga sosan iqtisodiy faol aholiga mamlakatning qaysi qismi kiradi?

1. 
   15 yoshdan 72 yoshgacha
   
2. 
   16 yoshdan 54 yoshgacha
   
3. 
   16 yoshdan 59 yoshgacha
   
4. 
   16 yoshdan pensiya yoshigacha
   

Answer: A

5. Ishlashi shart bo’lmagan aholiga aholining qaysi qatlami kiradi?

1. 
   Mustaqil ish bilan band bo’lganlar
   
2. 
   Iqtosodiy faol aholi
   
3. 
   Iqtosodiy nofaol aholi
   
4. 
   Nafaqaxo’rlar
   

Answer: C

Milliy boylik statistikasi.
1. Nima – bu xususiy yoki jamoa mulki bo'lib, ularga egalik qilish yoki ulardan foydalanish natijasida mulk egalari iqtisodiy jihatdan manfaatdor bo'lishlari mumkin?

1. 
   Iqtisodiy aktivlar
   
2. 
   Moliyaviy aktivlar
   
3. 
   Tog’ri javob yo’q
   
4. 
   Nomoliyaviy aktivlar
   

Answer: A

13. Nima moliyaviy talablar va majburiyatlardan iborat?

1. 
   Iqtisodiy aktivlar
   
2. 
   Moliyaviy aktivlar
   
3. 
   Ishlab chiqarilgan aktivlar
   
4. 
   Nomoliyaviy aktivlar
   

Answer: B

3. Qanday aktivlar egalari ulardan iqtisodiy faoliyat natijasida yoki qiymat zaxirasi sifatida manfaat ko'rishlari mumkin bo'lgan obyektlardir?

1. 
   Iqtisodiy aktivlar
   
2. 
   Moliyaviy aktivlar
   
3. 
   Ishlab chiqarilgan aktivlar
   
4. 
   Nomoliyaviy aktivlar
   

Answer: D

14. Uzoq muddat foydalaniladigan qimmatbaho tovarlar bo'lib, ularning bahosi umumiy bahoga nisbatan hech pasaymaydigan qiymatlik nima?

1. 
   Boyliklar
   
2. 
   Ishlab chiqarilmagan aktivlar
   
3. 
   Nomaterial asosiy kapital
   
4. 
   Tog’ri javob yo’q
   

Answer: A

15. Mamlakat iqtisodiy birliklari rezidentlarining ma’lum davr ichida, masalan, bir yildagi ish faoliyatining oxirgi natijasini ifodalovchi, iste’mol uchun ishlab chiqarilgan tovar va xizmatlarning bozor bahosida hisoblangan qiymatlari yig'indisi nima deb ataladi?

1. 
   YaMM
   
2. 
   YaIM
   
3. 
   Sof milliy mahsulot
   
4. 
   Iqtisodiy o’sish
   

Answer: B

16. YalM ga barcha ishlab chiqarish birliklari - rezidentlar (firmalar, kompaniyalar, aksioner jamiyatlari va boshqa korxonalar va xo'jalik subyektlari)ning yalpi qo'shilgan qiymat hajmlari yig'indisi va mahsulotga va importga bo'lgan sof soliqlar yig'indisi (mahsulotga soliqlardan subsidiyalar ayriladi) sifatida qaraladigan YaIM hajmini hisoblash usuli qanaqa?

1. 
   Ishlab chiqarish jarayonida YalM
   
2. 
   Daromadlarni hosil bo‘lish jarayonida YalM
   
3. 
   Daromadlardan foydalanish jarayonida YalM
   

Hamma javob to’g’ri

Answer: A
17. Milliy iqtisodiyot sektorlari tomonidan oxirgi iste’mol va jamg'arish summalarini, tovar va xizmatlarning sof eksportini ifodalaydigan YaIM hisoblash usuli?

1. Ishlab chiqarish jarayonida YalM

   
   

2. Daromadlarni hosil bo‘lish jarayonida YalM

   
   

3. Daromadlardan foydalanish jarayonida YalM

   
   
4. 
   Hamma javob to’g’ri
   

Answer: C

18. Ishlab chiqaruvchilarning ishlab chiqarish jarayonida olgan va ishlab chiqarish qatnashchilari orasida taqsimlanadigan birlamchi daromadlarni ifodalaydigan YaIM hisoblash usuli?

1. 
   Ishlab chiqarish jarayonida YalM
   
2. 
   Daromadlarni hosil bo‘lish jarayonida YalM
   
3. 
   Daromadlardan foydalanish jarayonida YalM
   
4. 
   Hamma javob to’g’ri
   

Answer: B

19. Tovar va xizmatlaming sof eksporti deganda nimani tushunasiz?

1. 
   Sof eksport = YaIM -YaMM
   
2. 
   Ichki baholarda xizmatlar eksporti bilan importi orasidagi farqni bildiradi
   
3. 
   Ichki baholarda tovar eksporti bilan importi orasidagi farqni bildiradi
   
4. 
   Ichki baholarda tovar va xizmatlar eksporti bilan importi orasidagi farqni bildiradi
   

Answer: D

20. Monter oltin nima?

1. 
   banklarga asrab berish uchun o'tkazilgan pul mablag'lari
   
2. 
   hisob-kitob qilish uchun ishlatiladigan muomaladagi banknot va tangalar
   
3. 
   davlatning pul-kredit muassasalarida markazlashgan holda saqlanuvchi slitka yoki moneta
   
4. 
   Tug’ri javob yuq
   

Answer C.