A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin


ORGANIZMLARNING KO‘PAYISHI VA INDIVIDUAL RIVOJLANISHI



Download 5,84 Mb.
Pdf ko'rish
bet140/244
Sana14.01.2022
Hajmi5,84 Mb.
#363449
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   244
Bog'liq
biologiya. 9-sinf (2014, a.zikiryayev, a.to'xtayev)

94
ORGANIZMLARNING KO‘PAYISHI VA INDIVIDUAL RIVOJLANISHI
IV BO‘LIM
Tuxum  hujayra  urug‘langach,  organizmning  individual  rivojlanishi  — 
ontogenez
 boshlanadi.  ontogenezning uchta tipi farqlanadi: 1.  Lichinka-
li  rivojlanish.    Lichinkali  ontogenez  hasharotlarda,  baliqlarda,  ko‘pgina 
parazit  chuvalchanglarda  kuzatiladi.  2.  Lichinkasiz  rivojlanish.  Lichinka-
siz  ontogenez  baliqlarda,  sudralib  yuruvchilarda,  qushkarda  kuzatiladi.   
3.  ona  qornida  rivojlanish.  Bu  odam  va  boshqa  yuksak  sut  emizuvchi-
larda  kuzatiladi.  ontogenez  asosan  ikkita:  embrional  va  postembrional 
rivojla nish  davriga  bo‘linadi.  Ko‘p  hujayrali  organizmlarning  tuzilishidan 
qat’iy  nazar,  embrional  rivojlanish  bosqichlari  bir  xil.  Embrional  davr 
uchta asosiy bosqichlarga bo‘linadi: maydalanish, gastrulyatsiya va birlam-
chi organogenez.
Maydalanish.  Ko‘p  hujayrali  organizmlarning  dastlabki  rivojlanish 
bosqichlari  bitta  hujayradan  boshlanadi.  Urug‘langan  tuxum  —  bu  hujay-
ra,  shu  bilan  bir  vaqtda  organizmning  eng  dastlabki  rivojlanish  bosqichi-
dir.  Bir  hujayrali  organizmning  bir  necha  marta  ketma-ket  bo‘linishidan 
ko‘p  hujayrali  organizm  hosil  bo‘ladi.  Tuxum  hujayra  urug‘langach,  bir 
necha daqiqadan keyin yadro va sitoplazma bo‘lina boshlaydi. Tuxum hu-
jayra bir-biriga teng ikkita hujayraga, yani ikkita 
blastomerga
 bo‘linadi. 
Tuxum  hujayra  birinchi  marta  meridian  tekisligida  bo‘linadi.  So‘ngra 
blastomerlarning  har  biri  yana  meridian  tekisligida  bir  vaqtda  bo‘lina di, 
natijada bir-biriga teng to‘rtta hujayra vujudga keladi. Navbatdagi bo‘li   nish 
ekvator  tekisligida  o‘tadi,  sakkizta  hujayra  hosil  bo‘ladi.  Keyin  meridinal 
va  ekvatorial  bo‘linish  navbatlashib,  16,  32,  64  ta  va  hokazo  blastomerlar 
hosil  bo‘ladi,  bular  bir-biriga  zich  taqalib  joylashgan  hujayralardir.  Har 
bo‘linishdan  keyin  paydo  bo‘lgan  hujayra  kichrayib  boradi,   shuning  uchun 
bu  jarayon 
maydalanish
  deb  ataladi.  Maydalanish  bosqichida  hujayralar 
keyingi rivojlanish uchun to‘planib boradi (96- betdagi 50- rasm). 
Maydalanish  ko‘p  hujayrali  embrion  — 
blastula
  hosil  bo‘lishi  bilan 
tugallanadi. Blastula sharsimon shaklga ega bo‘lib, uning devori bir qavat 
hujayralardan  tashkil  topgan.  Blastula  ichi  suyuqlik  bilan  to‘lgan  bo‘ladi, 
bu bo‘shliq 

Download 5,84 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   244




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish