A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

_K .m Türklerinde şeklinde söylenen «« kelimesiyle ifade
>
-ciı. Graf Palen teftişleri sırasında Ferganede 6.416 igelikten 2703 yanı % 42 sinin herbiri ortalama olarak 175 ruble borçlu olduğu ba de, pamuk ekilen bölgelerde igeliğin % 65 kadarının beherinin ortalama^⁵ ruble borçlu olduğu görülmüştür. Umumiyetle Fergane vilayetinde toprağın ancak % 20 kadar, yerli ahalinin kendi serma- > esiyle ekilip, kalanı hep Avrupai,larm kredisiyle ekiliyordu. Halbuki mezkur yılda pamuk Ferganedeki ziraatin % 29 unu teşkil ediyordu. _ emek bunun da % 80 i ecnebi parasıyla ekilmiştir. Pamuk, Ferga- nedek, umumî varidatın % 42 sini teşkil ediyordu. Fabrikalardaki is­çilerin /<■ 60 ı bununla meşguldü. 1917 yılma kadar Fergane ahali- sının Rusya fabrikacılarına olan borçları, tasavvur olunamıyacak bir surette arttı. Bu krediler Rus sermayedarlarının ve onflara tavassut eden yeri, komisyoncu tüccarların nüfuzunu arttırdı. Ahalinin mukad- aeratı artık onların eline geçti.
Pamuk ekimi memlekette hububat ekimini azalttı. Buğday, artık İÇ Rusyadan getirilir oldu. Rusların istediği de bu idi. Türkistan ’valnız pamuk ekmekle meşgul olup, hububat, Rusyadan satın almalı idi Rusyadan buğday ve arpa ithalatı, 1892 den 1907 ye kadar % 80? arttı. Ruslar pamuğu ucuz almak maksadıyla ekmeği pahalandırdık O msbeue Turktaka umumiyetle gıda maddeleri ve mahrukat fiati yükseldi. 1885-1903 yılları arasında Rus hesabıyla bir «çetvert» »D buğday Ferganenin Mergilân tümeninde 6,60 rubleden, 1 1 rubleye, pirinç 4,69 dan 21,40 rubleye, bir pud koyun eti 1,76 dan 3,41 rub­leye, bir sajin (takriben iki metreden biraz fazla yükseklikte s.ra- lanan) odun 3,46 dan 6,65 rubleye çıktı, Demek Ferganede hayat pahalılığı 2-3 kere artmıştı: Halbuki aynı zamanda gündelik is ücreti 36 kopekten ancak. 70 köpeğe çıkabildi. Yani ancak bire bir artmıştır. Kuşlar Türkistan pamuğunu, cihan pamuk borsasındaldnden ucuz al- mak ıçın yerlileri cihan borsasma yanaştırmaz, Türkistan pamuğunun mesela Almanyaya ihracını imkânsız bir vaziyete koyar ve istedikleri gıb, fıat tayın eder idilerse de, 1914-1918 cihan savaşma kadar Tür- kıstanda istihsal edilen Amerikan pamuğunun pudu 18 rubleye çıkmış­tı. Fakat harp olup yollar kapandıktan sonra, Ruslar pamuğa istedikleri fıatı koydular. Rusya Müslümanlarının 1917 Moskova kongresinde Taşkent dava vekili Ubeydullah Khocayev «Rus parasının kıymeti düş­mek dolayısıyla paırıuk şimdi 20 liradan elbette fazla olmalıydı. Haİ- bukı Ruslar 7-10 liraya alıyorlar» diye şikâyette bulundu ^S2). Ruslar