A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

(!) Bk- Türk Yurdu, XXVI 1942 s. 2-4.
(2) Bu ismi müverrih M ur a d Remzimden öğrendim; şehrin Içalmulıçası “ DarJçhan Zorci-JCcl ’ Ur. biç. W. Radolff, Sibirskiya Drevnosti, III, priloj. s. 58.
Q) Bunlardcn Çara nisbetle Aîeksandrovsk’ı Khribcl ” tesmiye olunan silsilenin ismi olan Çu-Talas , keza ' Ça-île ”, ‘ ‘ Tersle ”, " Terskey Alatav ”, ” Terskey
Alay , " Kaz Tavı ”, 1917 Haziranında Ta§I(enite Özbek ve Kazak muallimleri içiimaında ihtiyar ettiğimiz isimlerdir,
Eserde Doğutiirk şivelerinden aitnan şiirler, cümleler, uruğ yer ve şahıs isim­leri mahalli lehçeleri tebarüz ettirerek yazılmıştır. ı\ harlı fi şeklinde £ ve Tında ayrı bir İslâm devleti seklinde teşekkülü İngiltere hükümeti taralından ten- j hurileri de, İslam Ansiklopedisinde kullanılan transkripsiyon işaretleri eseri­miz basılan matbaada bulunmadığından, Kh ve Q ile gösterilmiştir. Zaten Batı ve Doğutiirkistan Kenttürkleri şivelerinde vokal ahengi çok del a bozulduğundan meselâ Semerqand, Qerşi, Çernep, Khoqend gibi isimlerle, keza kazakça ve al- tayca'dq Cligindi, Quduqönii, Aytqönü ve Aqeke gibi sözlerde Q ile K yt aynı harllerle yazmak iltibası mucib olduğundan Q harfinin bugün orada kullanılan alfabelerdeki Q yü eserimize almak bizim için de zaruri olmuştur. Zaten Ortaas- ya'ya ait son eserlerde (meselâ Olzscha / Cleinovv'un “Türkistan„ ve Minorski, “Hudud al-Alem,,) yerli isimlerin doğru tesbitinde kullanılmıştır. Fakat biz bu harfi, ftve KH'yı ancak telâ! i uzu tesbit ederken kullandık, diğer yerlerde isim­leri sade Batıtürk harfleri ile Semerkand, Kırğız, Karlık şeklinde yazdık.
Bu eserin ilk basımı harp dolayısiyle .nakliyat güçleştiğinden dağıtılamadı, Mısırda istif edildiği yerde kaldı. Mamafih onun Türkiye'ye, Afganistan'a ve Hindistan'a giden tek tük nüshaları münevver Türkistanlılar ve Batıtürk aydın­lan arasında zikre değer eyi intiba bırakmıştır. Bunlardan bazılarını reklâm için değil, hatıra olarak zikredeyim. Rahmetli Akçuraoğlu Yusuf'un fotoğrafı buraya ekli mektubuna göre o (kültür tarihimiz bakımından) “bir hazine,, dir. Afganis­tan'da Kand&harda 23-2-1942 yılında vefat eden ve bu eserde müteaddit defa zikri geçen Taşkentli mücahit, müftü Sadreddin Han'a göre bu kitap genç nesil­lere karanlıkta yol gösteren “bir Temirkazıktır,,. Eserin formaları bazı müsteş­rikler, o cümleden Sir Denison Ross (London), Prof. G. Jaeschke (Berlin), H. Jansky (Viyana) ve P. Wittek (Brüksel) tarafından daha tabı esnasında okun­muş, İngiliz ve Alman dillerine tercümesine teşebbüs edilmişti. Sir Denison Ross bana j 1-7-939 tarihiyle GÖttinğen'e yazdığı mektubunda eser hakkında ezcümle şunları yazmıştı: “Bizim 1898 de intişar eden The Heart of Asia'da yoldaşım Skri- ne tarafından Ortaasya'nıtı son cağlarına ait yazılan yazılar sizin ilk kaynak ma­hiyetinde olan bu muazzam eseriniz yatımda ancak bir medhal mevkiinde kal­maktadır. S. 555 te zikrettiğiniz A Manuel of Turanians benim telif imdir. Tabii b/z ancak Rus kaynaklarından malûmat almakla iktifa ettik. Zikrettiğiniz Ayükeoğ- îu Kanaat gibi kahramanlarınız ve millî kıyam hâdiselerine ait destanlar benim için yeni şeylerdir. Sir Aurel Stein ve ben eserlerinizin İngilizce neşri yolunda çalı­şacağız,,. Sir Denison Ross kitabı tercüme ettirerek neşretmeği bizzat kendisi il­tizam etmiş ve işe başlamıştı ise de ömrü vefa etmedi. Prof. Jansky eserin kül­tür tarihi bakımından “fevkalâde ehemmiyeti,, nden daha 1931 senesinde Deut­sche Orientalistische Literaturzeitunğ mecmuasında (s. 488) bahsetmiş ve “bu eserin almanca olarak neşri çok mucibi şükran bir iş olacaktır,, demiştir. Bizzat H. Jansky tarafından başlanan nlmancaya tercüme işini Prof. W. Eberhard (Ankara) ve Dr. G. Anheğğer (İstanbul) tamamladı ise de bu tercümenin neşrini üzerine alan Essener Verlağesanstali harpte tahribata uğradığından artık başlan­mış olan tab işi yarıda kaİdı.
Eserin ikinci basımının tashihi ile fedakârane uğraşmış olan talebem Fah­rettin Kirzıoğlu ile ayni işe iştirâk eden ve kitabın Endeksini itina ile tertip eden refikam Nazmiye'nin mesailerini burada minnetle yadetmek borcumdur.