A. Z. Umarov Avtomobillar texnik ekspluatasiyasi

17-bob. GIDROSFERA GEOKIMYOSI
203

---

Наг bir bunday xodisaning energiyasi, Xirosimaga tashlangan atom 
bombasi energiyasidan million barobar katta8.
Okean osti zilzilalarida ba’zi xollarda chuqurlikdagi sovuq 
suvlami okean yuzasiga chiqib qolishi kuzatiladi. Bu sovuq suvlar 
diametri 500 km gacha etishi mumkin. Bu oqimlar sutkadan ko‘proq 
vaqtgacha saqlanib, atmosferada har hil xodisalarga sabab boMadi.
Oy va Quyoshning gravitatsion ta’siri natijasida dengiz va 
okeanlarda Oy va Quyosh quyilishlari (prilivlar) hosil bo‘ladi.
8 
Abidov.A.A.,Alabaev.D.X.,Xusanbaev.D.D.va b.lar “Yer fizikasi”, “Fan va
texnologiyalar markazi”. Toshkent, 2014
204

---

1896-yilda fransuz olimi A.Bekkerel uranning va uran 
birikmalarining ko‘zga ko‘rinmas nurlar chiqarishini va bu nurlar 
odatdagi 
nurlarni 
o ‘tkazmaydigan 
qora 
qog‘ozlardan 
o4ib, 
fotoplastinkalarga ta’sir etishini topdi. So‘ngra bu hodisa bilan 
fransuz olimlari er-xotin Per va Mariya Kyurilar shug‘ullandilar. 
Ular uran rudalarida nur tarqatish xossasi uranning toza 
birikmasinikiga qaraganda kuchliroq boMganini kuzatib, bu 
rudalarda nur tarqatib turuvchi yana boshqa elementlar borligini 
qayd etdilar. Mariya Kyuri bu xodisani radioaktivlik deb, bunday 
nurlanish xossasi bo‘lgan elementlami esa radioaktiv elementlar deb 
atadi. Per va Mariya Kyurilar uran rudalarini tekshirib, 1898-yilda 
ikkita yangi radioaktiv elementni topdilar. Ular elementlardan birini 
(84 nomerli elementni) poloniy deb, ikkinchisi (88 nomerli 
elementni) esa radiy deb atadilar. Bu elementlar o‘ran rudasining 
qoldig'idan olindi, buning uchun bir necha tonna ruda qoldig‘ini 
qayta ishlashga to‘g‘ri keidi. P. va M.Kyurilar bir necha tonna ruda 
qoldig‘ini qayta ishlab, undan grammning yuzdan bir ulushlaricha 
radiy xlorid ajratib olishga muvoffiq bo‘ladilar. Poloniyning miqdori 
shu qadar oz ediki, uni ajratib olish imkoniyati boMmaydi.