A. Z. Umarov Avtomobillar texnik ekspluatasiyasi

Magmatik tog‘ jinslarining tasnifi
M agmatik tog1 jinslari magmalaming sovishi natijasida yer 
qobig‘ida yoki uning sirtida hosil bo‘ladi. Ulam ing tarkibiga 
quyidagilar kiradi:
SiO, Л12Оз, K20 , Na20 , CaO, MgO
, 
FeO, Fe2C
>3
va boshqalar.
Kelib chiqishi bo‘yicha magmatik tog‘ jinslari intruziv (chuqur- 
likda paydo boigan) va efTuziv (quyma) turlarga bo‘linadi.
Magma
(ot grech. «ряу)ш» — 
quyuq maz
) — murakkab tarkibga 
ega bo‘lgan chocg‘li massa.
M agma o ‘choqlari radioaktiv elementlar y ig ‘ilgan joyda 
mantiyaning sirtida yoki yer qobig‘ining pastki qismida hosil 
bo‘ladi.
Bitta magma o‘chog‘ida hosil bo‘lgan intruziv va effuziv tog‘ 
jinslari bir xil kimyoviy va mineral tarkibga ega, lekin ularning 
teksturasi va ichki tarkibi turlichadir. Tog4 jinslari ichki tuzilishi 
deganda tog‘ jinslarini tashkil etuvchi minerallaming miqdori, 
o ‘lchamlari, shakli va o‘zaro bog'lanish usullari tuShuniladi. Tog4 
jinslarining ichki tuzilishi magmaning sovishi jarayonida shakllanadi 
va uning sovish sharoiti va tezligiga bog4liq bo4ladi. Magmaning 
sovish sharoitlari yer yuzasi va chuqurlikda turlichadir. Katta 
chuqurlikda hosil bo4lgan jinslar yuqori bosim, sekin va bir tekis 
sovish sharoitida shakllanadi, quyma jinslar esa magmaning past 
bosim ostida va past haroratda tez sovish sharoitida shakllanadi.
160

---

Magmatik tog4 jinslarining joylashish shakllari
Chuqurlikdagi jinslar uchun quyidagi joylashish shakllari 
xarakterlidir:
1. 
Platformalar poydevorlari;
2. 
Batolitlar;
3. 
Lakkolitlar;
4. 
Paylar va daykalar.
Quyma jinslar quyidagicha joylashadi lar:
1. 
Gumbazlar;
2. 
Qoplamalar;
3. 
Oqimlar.
Plalformahr
katta maydonga ega bolgan tekislik fazasi bo4lib, yer 
qobig‘i sirtida tog4 jinslarining cho4kishi natijasida hosil bo4ladi.
Platforma chegarasida magmatik tog4 jinslarining yer yuzasiga 
chiqishi