A. Xusanjonov M. Qobulov

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES 
VOLUME 2 | ISSUE 3 | 2021 
ISSN: 2181-1385 
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 
DOI: 10.24411/2181-1385-2021-00448 
Academic Research, Uzbekistan 636 www.ares.uz 
Avtotransport vositalari (ATV)
dan tashqi atrof–muhitga tarqalayotgan 
tovush energiyasi (ATV tashqi shovqinini - W
a
), ATV akustik quvvat balansi 
tenglamasi quyidagicha taqdim etilishi mumkin:
W
a
= W
IYoD
+ W
tran
+ W
yo’l
+ W
sh 
+ W
aer
, kW, 
(1) 
Bu yerda, W
IYoD 
– 
Ichki yonuv dvigateli (IyoD)
tizim va agregatlarining 
tovush quvvati; W
tran
– transmissiya qismlari hosil qiladigan shovqin quvvati; W
yo’l
– 
yo’l qoplamasi notekisligi tufayli ATV kuzovi va yurish qismlari uzellarida hosil 
bo’ladigan turtki va tebranishlarning tovush quvvati; W
sh
– yo’l qoplamasi bilan 
dinamik ishqalanishidagi shinaning tovush quvvati; W
aer
– harakatlanayotgan ATV 
tashqi sirti bilan oqib o’tayotgan havo oqimi hosil qiladigan tovush quvvati. 
MUHOKAMA VA NATIJALAR 
O’z navbatida, yuqoridagilardan tashqari, ATV kuzovi motor bo’linmasidagi 
tirqishlar orqali tashqi shovqinlarni atrof-muhitga chiqaruvchi kuch agregati (IYoD) 
ishlashi davomida uning korpusi devorlari yuzalaridagi titrashlar, dvigatelni sovutish 
tizimi (radiator ventilyatori aylanishidagi) va havo kiritish qismlari hosil qiladigan 
aerodinamik shovqinlar hamda chiqarish tizimlaridagi kollektor va katkollektor 
korpuslaridan tarqaladigan qo’shimcha shovqinlar asosiy omillar hisoblanadi. 
Dvigatelning shovqin energiyasining motor bo’linmasi muhitidan tashqaridagi 
manbai uning ChGChT bilan bog’langan ATV ning ortida joylashgan chiqarish 
quvuridan chiqayotgan gazodinamik tarqatish moslamasi ko’rinishidagi manbalar 
hisoblanadi. Ushbu holatda IYoD aksuitik balansining quvvat tenglamasi quyidagicha 
ko’rinishda bo’ladi: 
W
IYoD
= W
korp
+ W
koll
+ W
mod.kir
+ W
kir 
+ W
chiq
+ W
ven
± W
MB
, kW, 
(2) 
Bu yerda, W
korp 
– IyoD korpus devorlari va uning osma agregatlari hosil 
qiladigan titrovchi sirtlarning tovush quvvati; W
koll
– ChGChT kollektoridan hosil 
bo’lgan tovush quvvati; W
mod.kir
– kiritish tizimi tuzilmasidagi modullarning tovush 
quvvati; W
kir
– kiritishdagi; W
chiq
– ChGChT da gazlarni chiqarib yuborishdagi 
gazodinamik shovqinning tovush quvvati; W
ven
– IYoD sovutish tizimi radiatoridagi 
ventilyator aylanishidan hosil bo’ladigan gazodinamik shovqinning tovush quvvati; 
W
MB
– ATV kuzovining motor bo’linmasidagi ovoz yutuvchi konstruktiv 
elementlarning (manfiy ishora) yoki kuchaytirilgan rezonansli havo elementlari bilan 
jihozlangan motor bo’linmasidagi (musbat ishora) tovush quvvatining kattaligi. 
Umumiy IYoD dan tarqaladigan umumiy akustik shovqinning alohida 
manbalarning akustik quvvat balansi ko’rinishidagi taqdim etilishi har bir manbadan 
akustik tarqalish energiya miqdorini analitik ravishda aniqlash imkonini yaratadi. 

---