A. X. Sulliyev, I. M. Bedritskiy, O. T. Boltayev

Ba’zi dielektriklarning issiqlik o’tkazish koeffitsientlari

Material	u B/(MK)	Material	u B/(MK)
Havo (tirqishlardagi)	0,05	Chinni	1,6
Bitum	0,07	Steatit	2,2
Qog’oz	0,10	Titan qo’shoksidi	6,5
Loklangan mato	0,13	Kristalli kvars	12,5
Tekstolit	0,35	Alyuminiy oksidi	30,0
Suv	0,58	Magniy oksidi	36,0
Kvars	1,25	Berilliy oksidi	218,0

Organik dielektriklar anorganiklariga nisbatan (2.4-jadval) ancha yuqori _l ga ega. Shuning uchun ham anorganik jismdan yasalgan qismlar harorat o’zgarishida o’zining kam o’zgaruvchan _l qiymati bilan ajralib turadi.

2.4-jadval.

Ba’zi dielektriklar chiziqli kengayishining harorat koeffitsientlari

Material	u 10^6, K^-1	Material	u 10^6, K^-1
Polivinilxlorid	235	Polivinilformaldegid	64,0
Polivinilxlorid plastikasi	160	Epoksid katroni	55,0
Polietilen	165	Slyuda	37,0
Sellyuloza asetati	120	Silikatli shisha	9,2
Neylon	115	Sopol	7,0
Politetraftoretilen	100	Steatit	6,6
Polistirol	68	Chinni	3,5
Polimetilmetakrilat	70	Eritilgan kvars	0,55

16. 
    Dielekrtik materiallar.
    

Izolyatsiya materiallari majmuidan iborat elektr texnika tuzilmasi elektr izolyatsiyasi deb ataladi. Elektr texnikaga oid biror-bir uskuna, asbob va tuzilmalarni izolyatsiya materiallarisiz tasavvur qilib bo’lmaydi. Eng oddiy hisoblangan elektr zanjirini ham elektr o’tkazgich va izolyatsiya materiallarisiz yig’ib bo’lmaydi. Elektr izolyatsiyasi tok oqimining kerakli yo’nalishi bo’yicha o’tishini ta’minlaydi.

Elektr izolyatsiya materiallari (dielektriklar) agregat holatiga ko’ra gaz, suyuq va qattiq turlarga bo’linadi. Ularning ichida qattiq holatdagi materiallar eng ko’p uchraydi. Kimyoviy tuzilishiga ko’ra izolyatsiya materiallari organik va anorganik turlarga bo’linadi.

Dielektriklarning fizik va kimyoviy xossalariga baho berishda ularni qutbli va qutbsiz turlarga ajratiladi. Qutbli dielektriklarda molekulaning doimiy elektr momenti noldan farqli, qutbsiz dielektriklarda esa nolga tengdir.

Odatda, dielektriklarning solishtirma elektr o’tkazuvchanligi o’tkazgich yoki yarim o’tkazgichlarning solishtirma elektr o’tkazuvchanligiga nisbatan juda ham kichik bo’lganligi sababli, ular elektr tokini o’tkazmaydi, deb hisoblanadi. Vaholanki, dielektr elektr maydoniga joylashtirilsa, yoki elektr maydoni ta’siri ostida bo’lsa, u o’zidan qandaydir kichik miqdorda elektr tokini o’tkazadi. Bu tok qiymati, asosan, elektrikning solishtirma qarshiligi va kuchlanish qiymatlariga bog’liq bo’ladi. Odatda, dielektriklarning solishtirma qarshiligi 10⁷ Omm dan yuqori bo’lib, yaxshi dielektriklarda bu qiymat 10⁸ Omm gacha yetadi.

Elektr izolyatsiya materiallari sim va kabel izolyatsiyasida, elektr mashina va apparatlarida, izolyator, shuningdek elektr texnikasiga oid boshqa asbob-uskunalar ishlab chiqarishda keng ko’lamda qo’llaniladi.

Dielektriklardan xalq xo’jaligida tobora ko’proq foydalanilmoqda. So’nggi paytlarda ular chastota kuchaytirgich xotira tuzilmasi, datchiklar ishlab chiqarishda qo’llanilmoqda.

17.