A. X. Sulliyev, I. M. Bedritskiy, O. T. Boltayev

Y	A	E	B	F	H
C
Joiz ish haroratining eng yuqori qiymati	90	105	120	130	155	180	>180

Ochiq sharoitda ishlatiladigan izolyatsiya materialining sovuqqa chidamliligi ham katta ahamiyatga ega. Past haroratlarda, odatda, izolyatsiya materiallari o’z dielektriklik xususiyatlarini yaxshilaydi. Normal sharoitda elastik va egiluvchan bo’lgan materiallar past haroratlarda (-30-50C) qattiq va mo’rt bo’lib qoladi. Bu esa kuchlanish ta’siri ostida bo’lgan materialning sinishi (yemirilishi) va uskunaning ishdan chiqishiga olib kelishi mumkin.

Jismning issiqlik o’tkazuvchanligi issiqlik tarqalishining bir turidir. Dielektrik izolyatsiyasidagi issiqlik uning qizigan qismidan sovuqroq qismiga yoki tashqi muhitga tarqaladi. Dielektrikning issiqlik o’tkazuvchanligi izolyatsiyaning issiqlikdan teshilishiga va harorat zarbiga nisbatan chidamliligiga ta’sir ko’rsatadi.

Jismning S yuzasidan o’tuvchi issiqlik oqimining quvvati Fure tenglamasiga asosan quyidagicha bo’ladi:

_u

  _u

dT _S dl

(2.62)

bunda:

^dT - harorat gradienti, C/m ; _u – jismning issiqlik o’tkazish koeffitsienti,

dl

Vt/mK. <sup>87




87</sup> T.K. Basak. Electrical engineering materials. New Age Intenational, Nil edition. USA, 2009. 71-bet

2.44-rasm. Dielektriklarning issiqlik o’tkazuvchanligi

Dielektriklarda _u qiymati metal materiallariga nisbatan ancha pastdir (2.44- rasm). G’ovak va bo’shliqlari ko’p bo’lgan dielektriklarda issiqlik o’tkazish koeffitsienti eng kichik qiymatga ega bo’lib, ular shimdiriluvchi modda bilan to’latilgan holatda mazkur kattalik qiymati o’sadi (2.3-jadval). Kristall dielektriklarda _u qiymati amorf dielektriklardagiga nisbatan katta bo’ladi.

Dielektriklarning issiqlikdan kengayishi boshqa materiallar kabi, chiziqli kengayishning harorat koeffitsienti orqali aniqlanadi:

TKl  <sub>l

</sub> ld ldt

K ^{1 . (2.63)}
2.3-jadval.