A. X. Rasijlov, K. G. Baxadirov materialshunoslik va konstruksion

6.2.2.  Lok va bo‘yoq  materiallar
Xalq  xo‘jaligining  turli  sohalarida  ishlatiladigan  lok  va  bo‘yoq 
materiallar  asosan  suyuq,  xamir  (pasta)  va  kukun  ко‘rinishlarida 
boMishi mumkin.
Har  qanday  lok  yoki  bo‘yoq  materiallar  bilan  turli  sirtlami 
qoplaganda  yupqa  parda  yoki  qatlam  hosil  boMadi.  Hosil  boMadigan 
bunday qatlam tegishli buyum (detal) materialini  korroziyadan (metall 
va qotishmalarga xos), egilish (bukilish) va namlanishdan (yog‘och va 
plastmassalarga  xos)  saqlaydi  yoki  ularga  tashqi  chiroy,  estetik 
ko‘rkamlik baxsh etadi.
Shuning uchun  hozirgi  vaqtda  detallami  (buyumlarni)  lok-bo‘yoq 
materiallar bilan  qoplash yoki  muhofaza qilish  sanoat miqyosida keng 
qoMlanilmoqda.  Lekin  shuni  ham  ta’kidlab  o ‘tmoq  lozimki,  lok- 
bo‘yoq  materiallar  bilan  qoplangan  detallar  (buyumlar)  ning 
ko‘rinishini  va  xususiyatlarini  (uzoq  vaqt)  yo‘qotmasligi  ko‘pgina 
omillarga  bogMiq  boMadi.  Masalan,  lok-bo‘yoqlami  to ‘g‘ri  tanlash, 
tegishli  qoidaga  rioya  qilingan  holda  qoplash,  ulami  yopishqoqlik 
(adgeziya)  kuchining  qiymatini,  lok-bo‘yoq  materiallar  bilan  qopla- 
nadigan 
detal 
(buyum) 
materiallarining 
termik 
kengayish 
koeffitsiyentini,  buyumdan  foydalanish  sharoitini  (muhit,  harorat 
va b.) hisobga olgan holda ishlatish orqali xizmat muddatini uzaytirish 
mumkin.
Lok va bo‘yoqlar tarkibiga ko‘ra,  loklar,  emallar,  gruntovkalar va 
shpatlyovkalarga boMinadi.
108

---

Loklar organik eritmalarga (spirt,  efir,  skipidarga),  asosan,  smola 
va  smolaga  o ‘xshash  mahsulotlami  qo‘shish  orqali  tayyorlanadigan 
parda  hosil  qiluvchi  materiallar.  Loklar  turli  buyumlar  (detallar)  ga 
qoplash  orqali  ulami  turli  ta’sirlardan  muofaza  qilish  va  ko‘rinishini 
ko‘rkam  qilish,  turli  materiallami elektr o ‘tkazmaydigan qilish  hamda 
emal  bo‘yoqlar  tayyorlash  uchun  xalq  xo‘jaligining  turli  sanoat 
tarmoqlarida  keng  ishlatiladi.  Loklaming  asosan  tabiiy  (moyli)  va 
sun’iy (xlorvinilli, bakelitli va b.) turlari boiadi.