А. Туркманов бухгалтерия ҳисoби

Бухгалтерия ҳисобининг бош журнал ва журнaл-oрдeр шакллари.

«Бош китоб» шакли. Бухгалтерия ҳисоби шаклларининг вужудга келиши, қўлланиши, ҳисоб ишларини ҳажмидан, ҳисоб ходимларининг малакасидан келиб чиқади.

Бухгалтерия ҳисобининг «Бош китоб» шаклида ҳисоб ишларида қулайлик яратиш мақсадида ой давомидаги хўжалик жараёнлари реестрини ҳам юритиш мумкин. Хўжалик жараёнлари реестри асосида эса «Бош китоб» тўлдирилади
Демак, «Бош китоб» шаклида икки турдаги ҳисоб регистрларидан фойдаланиш мумкин:
1. Бош китоб.
2. Ҳисоб объектлари ҳисоб ведомости.

Ведомостлар аналитик ҳисоб регистрлари ҳисобланади.
Агар корхона ҳисоб объектлари ҳисоб ведомостларини ҳам юритса, у ҳолда бош дафтарга маълумотлар ҳам дастлабки ҳужжатлар ҳамда ведо­мостлар маълумотлари асосида ёзиб борилади.
Бош китобнинг варақларида хўжалик жараёнининг бўлган вақтида, дастлабки ҳужжат тартиб рақами, жараён мазмуни, суммаси, корреспонденцияланувчи счётлар кўрсатилади.
жадвал
Хўжалик жараёнлари реестри
« »............ 20... йил

Т/р	Сана	Хужжатнинг номи ва тартиб рақами	Хўжалик жараёни мазмуни	Сумма (сўмда)	Д^Т	К^Т

Бу китоб регистри асосида юритиладиган ушбу шаклнинг қулайликлари қуйидагилардан иборат.

— ёзувлар аниқлиги ҳисоб ишларининг текширишни осонлаштиради;
— ҳисоб ишлари камаяди;
— қўлланиладиган регистрлар миқдори камаяди;
—синтетик счётлар бўйича оборот (айланма)ведемость тузилишига зарурият қолмайди;
—ҳисоб ходимларининг ортиқча меҳнати қисқаради.Юқорида келтириб ўтилган афзалликлар билан бирга бухгалтерия ҳисоби­нинг «Бош китоб» шаклини қўллашда баъзи бир камчиликлар вужудга келиб, улар қуйидагилардан иборат:
— корхона фаолияти кенг бўлса, ҳисоб ишларини оқилона ташкил этиш мумкин бўлмай қолади;
— қўлланиладиган счётлар миқдори кўпайиши, хато ёзувлар акс эттирилишинг эҳтимолини оширади;
— ҳисоб ходимлари ўртасида меҳнат тақсимотининг оқилона ташкил этилишини таъминламайди.
Масалан, «Асосий воситалар», «Асосий воситалар эскириши», счётлари иқтисодий мазмуни жиҳатидан бир- бирига ўхшаш бўлганлиги сабабли
13- журналь - ордердан фойдаланилган ҳолда ҳисоб юритилади.
Бош китобда қуйидагича кўринишга эга бўлади.