A toshmatov, sh sh. Magzumova

Shizoid psixopatlar
uchun odamovilik, kam muloqotga kirishuv xos 
bo'lib, ular atrofdagilar bilan muloqot o'rnatishlari qiyin, ularda nozik- 
ko'ngillik, shu bilan birga, atrofdagilarga sovuqqonlik, real borliqqa bo'lgan 
qiziqish past, ular ko'proq o'zlarining ichki dunyolari, xayolotlari va 
fikrlari bilan yashaydilar. Shuning uchun ularning xatti-harakatlari 
ko'pincha aniq yo'nalishga ega emas, xulq-atvorlari g'alati, g'aroyib bo'lib 
ko'rinadi. Shuni aytib o'tish zarurki, shizoid fe’l-atvorlarning m a’lum
turlari mavjud bo'lib, ular orasida sovuqqon egoist-pedantlam i, badiiy 
faoliyatga beriluvchan xayolparast shaxslar, xayolparast-reformatorlar va 
h.k. lami ajratish mumkin. Shizoid doiradagi psixopatlami birlashtiruvchi 
asosiy belgi — bu ularning disgarmonikligi, aqliy qobiliyat va hissiyot, 
iroda o'rtasidag i yetarli proporsiyaning yo'qligi, y a ’ni shaxs bir 
butunligining buzilishi kuzatiladi.
Sikloid psixopatlar
— bu buzilgan, muvozanatsiz hissiy hayotga ega 
bo'lgan kishilardir.Ulaming ba’zi birlarida pasaygan (gipotim) kayfiyat 
foni ustun bo'lib, ular dunyoni qorong'ilik bosgan holda ko'radilar, o'zlarini 
omadsiz deb hisoblab, o 'z kamchiliklarini oshirib ko'rsatadilar, butun 
hayotlari depressiya, qayg'u, pessimizm belgilari bilan o'tadi, ularni barcha 
qayg'uli va mavhum m uam m olar diqqatlarini tortadi. Shu bilan birga, 
ular ko'makdosh, boshqalar qayg'usini baham ko'ruvchi kishilar bo'lib, 
m a’lum darajada muloqotni sevadilar. Bunday fe’l-atvordan asosan bemor­
ning o'zi qiyinchilik ko'radi, depressiya nisbatan yaqqolroq namoyon 
bo'lganda esa, o'z joniga qasd qilish fikrlari paydo bo'lishi mumkin.
Boshqa kishilarda ko'tarinki (gipertim ) kayfiyat foni ustunlikqilib, 
ular hayotni yorqin ranglarda ko'radilar, barcha narsaga tez qiziqib ketib, 
tezda ko'ngillari soviydi, faoliyatlarida sayozlikka yo'l qo'yadilar, doimiy, 
turg'un mehnatga qodir emaslar, hissiyotga beriluvchan va seigap bo'ladilar. 
Bu belgilar yaqqol nam oyon bo'lm aganda, bunday shaxslar «yuzidan 
nur yog'ilib turuvchi» kishilar bo'lib, ko'pincha jam oada markaziy o'rin
egallaydi. Yuqoridagi fe’l-atvor belgilari nisbatan yaqqolroq nam oyon 
bo'lganda esa, bunday kishilar qo'zg'aluvchan bo'lib qoladilar, hech 
qanday e ’tirozlami qabul qilmaydilar, o 'z qarindoshlari va yaqinlari bilan 
yashay olmaydilar, jam oat bilan kelisha olmaydilar. Bu gipoaniakal 
holat bilan yaqin hisoblanadi.
63

---

Uchinchi toifakishilardadavriy (siklik) kayfiyatning o ‘zgarishi gipo- 
tim holatdan gipertim gachatebranishi bilan kechadi vabunday kay­
fiyat almashinuvlari ba’zi kishilarda qandaydir ichki, noaniq sabablarga 
ko‘ra yuz beradi — bu holatlarda siklotimiya haqida gap ketadi, boshqa 
kishilarda kayfiyat o'zgarishlarida tashqi noqulay omillar sezilarli ahamiyat 
kasb etadi. Bu hollarda reaktiv labil sikloidlar haqida gap ketadi.
siklotimik shaxslaming butun hayoti davomida bir pasaygan, bir 
ko‘tarinki kayfiyat holatlari navbat bilan almashinib o'tadi va bu ularga 
hayot va mehnat faoliyatida turg‘un moslashuvlariga xalaqit beradi.