A. Taniyev innovatsion iqtisodiyot darslik

Venchur kapitali - kompaniya rivojlanishning so‘nggi bosqichida moliyalashtirishning asosiy manbai sifatida

Venchure kapital (inglizcha “venchur capital”dan olingan) so‘zma-so‘z tarjimasi yuqori, xavfli kapitalni anglatadi. Ya’ni investorlar o‘z mablag‘larini yo‘qotilishidan himoyalanmagan kompaniyalar va loyihalarni moliyalashtirishga yo‘naltirilgan kapital.
Venchur kapitali to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalarning bir turi bo‘lib, rivojlanish yoki biznesni kengaytirish bosqichlarida bo‘lgan kompaniyalarga yo‘naltiriladi. Shu bilan birga venchur investitsiyalar deganda tez rivojlanayotgan yosh kompaniyalarga o‘zlarining mulkidagi ulush evaziga uzoq muddatli ishtirok etish va maksimal bozor qiymati bosqichiga chiqish uchun qatnashish maqsadida qilingan sarmoyalar tushuniladi. Ular yuqori darajadagi tavakkalchilik va yuqori rentabellik bilan ajralib turadi.
Kompaniyaning moliyaviy resurslari manbalarini tasniflashda venchur kapitalni moliyalashtirishning roli quyidagicha ifodalanishi mumkin: Moliyaviy manbalar orasida o‘z (ichki) moliyaviy resurslari, jalb qilingan mablag‘lar, qarz mablag‘lari, uzoq muddatli investitsiyalarni moliyalashtirishning yangi vositalarini ajratib ko‘rsatishi mumkin.
Jalb qilingan moliyaviy resurslarga aksiyalarni chiqarish yo‘li bilan jalb qilingan mablag‘lar, byudjet mablag‘lari va byudjetdan tashqari jamg‘armalar mablag‘lari, shuningdek kapital ishtirok etish uchun va boshqa maqsadlar uchun jalb qilingan boshqa korxona hamda tashkilotlarning mablag‘lari kiradi (5- rasm).
Venchur moliyalashtirishda zarur mablag‘lar istiqbolli g‘oya uchun tadbirkorning mavjud mol-mulki, jamg‘armalari yoki boshqa mol-mulkini kafolatisiz taqdim etilishi mumkin. Bitta garov mavjud bo‘lgan yoki yangi tashkil etilgan kompaniyaning
maxsus kelishilgan ulushidir. Venchure fondlari yoki kompaniyalarining aksiyalari fond bozorida erkin muomalada bo‘lmagan, lekin aksiyadorlar - jismoniy yoki yuridik shaxslar o‘rtasida to‘liq taqsimlangan firmalarga sarmoya kiritishni afzal ko‘rishadi. Venchur moliyalashtirish sarmoyalar MChJ, YoAJ yoki OAJ kapitaliga ulush yoki aksiyalar to‘plami evaziga yo‘naltirilishini yoki uzoq muddatli investitsiya krediti shaklida odatda 3 yildan 9 yilgacha bo‘lgan muddatda berilishini nazarda tutadi.
Kreditdan farqli o‘laroq, tavakkal pullari qaytarilmas, foizsiz va ta’minotsiz taqdim etiladi. Venchur investor o‘z pulini ustav kapitalidagi ulushga almashtirib, kompaniya rivojlanib borishi bilan uning qiymatini bir necha bor ko‘payishi tufayli, risk uchun ta’sirchan mukofot olishni kutadi.