A. Taniyev innovatsion iqtisodiyot darslik

6-shakl. Venchur investitsiya sikli.

Venchur kapital jamg‘armasi - bu boshqaruv kompaniyalariga venchur kapitali bilan ta’minlaydigan yuridik shaxs. Venchur fond har qanday mamlakatda ro‘yxatdan o‘tkazilishi mumkin va kapital kelib chiqishi har qanday mamlakatiga ega bo‘lishi mumkin. Umuman olganda venchur investitsiyalar sikli shunday ko‘rinadi.



7-shakl. Venchur investitsiyalar boshqaruv sikli

Har xil turdagi investorlar hisobiga menejer yoki menejment kompaniyasi tomonidan boshqariladigan venchur fondi shakllantiriladi. Boshqaruv kompaniyasi tegishli investitsiya ob’ektlarini izlaydi, baholaydi va tanlaydi. Shundan so‘ng bitim yakunlanadi va venchur investor investitsiya qilingan kompaniyaga kiradi. Venchur fondi investitsiya ob’ekti bo‘lgan kompaniyaning ma’lum aksiyalar to‘plamining egasiga aylanadi.

Venchur fondlariga qo‘yilgan sarmoyalar ulush yoki aksiyalar to‘plami evaziga kompaniyalar kapitaliga yo‘naltiriladi yoki o‘rta muddatli investitsiya krediti shaklida taqdim etiladi. Kompaniyaga venchur investor kirgandan so‘ng investitsiyadan keyingi bosqich boshlanadi - investor va investitsiya ob’ekti investitsiya qilingan kompaniyaning qiymatini maksimal darajada oshirish uchun barcha sa’y-harakatlarni amalga oshiradilar. Venchur kapitali fondining foydasi u o‘zining aksiyalar paketini
dastlabki investitsiyalarga nisbatan bir necha baravar yuqori narxda sotishga qodir bo‘lganda paydo bo‘ladi. O‘z aktivlarini sotgan, naqd pul olgan holda venchur investor investitsiyalar samaradorligini baholaydi hamda mablag‘larni dastlabki investorlariga qaytaradi. Keyin sikl takrorlanadi.

5. Investitsiya operatsiyasini tarkibiy tuzish

Investitsiya ob’ekti tanlangandan so‘ng, investor va tadbirkor investitsiya operatsiyasining asosiy qoidalarini shakllantirish, ular o‘rtasida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan nizolarning oldini olish uchun birgalikda ishlashni boshlaydilar. Kompaniyaning bozordagi istiqbollari o‘zgargan taqdirda, tomonlardan birining hamda minoritar aksiyadorlarning kompaniya daromadlarini taqsimlash borasidagi kelishmovchiliklari, har qanday tomonning ulushini «suyultirish» xavfi, opportunistik xatti- harakatlari yuzaga kelishi nizolarning asosiy manbalari bo‘lishi mumkin.
Ushbu qarama-qarshilikni minimallashtirish uchun bitim tuzilishi bo‘lajak moliyaviy daromadlarni ajratadi. Bir tomondan investorlar o‘zlarining kerakli rentabelligini olishadi, boshqa tomondan, tadbirkorni kompaniya qiymatini oshirish uchun ishlashga maksimal darajada turtki berishi, investorni kompaniyaga qaraganda ko‘proq foyda keltirishi uchun rag‘batlantiradi.
Shunday qilib investitsiya operatsiyasini tuzish - bu yangi kompaniyaga mablag‘ kiritadigan turli tomonlar o‘rtasidagi munosabatlarni belgilaydigan nizolarning oldini olish tizimi hisoblanadi. Shu bilan birgalikda ishtirokchilarning (venchur investorlari, biznes asoschilari, menejerlarning boshqaruv jamoasi, biznes farishtalari) qiziqishlari va maqsadlari har xil bo‘lishi mumkin.
Shunga qaramay investitsiya bitimining standart hujjatlari dastlabki hujjatlarga (bitimning taklif qilingan shartlarini aks ettiruvchi) va yakuniy hujjatlarga bo‘linishi mumkin. Bu investor va tadbirkor o‘rtasidagi muzokaralar natijasida erishilgan kelishuvlarni ta’minlaydi. Shu bilan birga faqat erishilgan
kelishuvlarni to‘g‘ri aks ettirish zarur bo‘lgan yakuniy hujjatlarni tayyorlash, qoida tariqasida advokatlarning zimmasiga tushadi. Shuning uchun unga tadbirkor va investorning yetakchi mutaxassislari tomonidan dastlabki hujjatlarga qaraganda sezilarli darajada kamroq e’tibor beriladi, Bu ko‘pincha puxta o‘ylangan va ma’lum bir operatsiyaga moslashtirilgan bo‘lib, asosiy fikrlarni aks ettiradi. Dastlabki hujjatlarda bitim shartlari mavjud bo‘lib, ular tomonlarning muzokaralari uchun asosiy ob’ektga aylanadi.


Tadbirkor nimani xohlaydi:

• 
  muvaffaqiyatli biznesni qurish;
  
• 
  o'zingizning biznesingiz uchun etarli mablag'ni olish;
  
• 
  imkon qadar biznesdagi ulushni saqlab qolish va nazorat qilish;
  
• 
  biznesni rivojlantirish uchun aloqalar va tajribaga ega bo'lish;
  
• 
  ba'zi xatarlarni investorlar bilan bo'lishish;
  
• 
  agar biznes muvaffaqiyatli bo'lsa, ko'p pul oling.
  

Manfaatlar to'qnashuvi

Investor nimani xohlaydi:

• 
  investitsiya xavfini asoslash uchun daromadlarni maksimal darajada oshirish;
  
• 
  investitsiya maqsadiga muvofiq ishlatilganligiga ishonch hosil qiling;
  
• 
  agar biznes bo'lsa, moliyalashtirishning keyingi bosqichlarida
  

qatnashish
muvaffaqiyatli rivojlanadi;

• 
  yaqin kelajakda loyihani tark etish;
  
• 
  o'zingizning obro'ingizni oshiring
  

7.