A. T. G‘ofurov, I. T. Azimov, U. E. Raxmatov

Odamlar oilasi:
3ta ekvatorial (Avstalo - negroid) Yevropa - Osiyo 
(evropoid), Osiyo - Amerika (monogoloid) irqlariga bo`linadi. 
Ularning tanasi, sochi, ko`zi qora rangli, soch shakli jingalak, to`lqinsimon, 
tekis, burun, lab shakli va qalinligiga qarab farqlanadilar.
Odamsimon maymunlar
25-30 mln yil oldin paydo bo`lgan va Shimoliy 
Afrika, Janubi - Sharqiy Osiyoda ko`plab uchragan. Hozirgi vaqtga kelib, Osiyoda 
gibbonlar, (Hindi-Xitoy, Indoneziyada, Kalimantan va Sumatra orollarida) 
Afrikaning Kango va Nigeriya daryo atrofidan Shishkonve ko‘li, Kamerun va 
Gobangdada gorilla yashaydi. Hozirgi vaqtda tupaylarning 18 turi Janubi-Sharqiy 
Osiyoda, lemurlarni 18 turi Madagaskarda, qulpichoqlarni bir turi (Madagaskar), 
lorasimon maymunlar ikki turi (Afrika, Janubi-Sharqiy Osiyo), keng tovonlilarga 3 
turi (Filippin, Sumatra, Barneo orollarida). Koputsinsimon maymunlarning 37 turi 
(Markaziy va Janubiy Amerika) o`ynaqi yoki tirnoqli maymunlari 33 turi 
(Markaziy va Janubiy Amerika) Martishkasimon maymunlarning 58 turi (Afrika, 
Janubiy Osiyo) Odamsimon maymunlar 11 turi (dunyo bo`yicha) ma`lumotlariga 
ko`ra primatlar turkumiga 194 tur kiradi. Ularning 70 turi Yangi dunyoning tropik 
o`rmonlarida 70tasi eski dunyoning o`rmonlarida, qisman ochiq yerida va shu 
yerlarda 53ta tur chala maymunlar yashaydi. 
Primatlar hasharotxo`rlardan kelib chiqqan. Tupaylar hasharotxo`rlar bilan 
primatlarni bog`lovchi oraliq forma hisoblanadi. Ayrim olimlar hozir ham 
tupaylarni 
hasharotxo`rlarga 
kiritadilar. 
Hasharotxo`rlar 
yo`ldoshli 
sutemizuvchilarning eng tuban vakillaridir. Ular Avstraliya va Janubiy 
Amerikadan tashqari, yer yuzining barcha joylarida uchraydi. Hasharotxo`rlarga 
yerqazarlar, tipratikanlar, krotlar, vixuxollar kiradi. 

---

65