A salimov, G. Axmedjonova

2.2. Tо‘qima tuzilishi tо‘g‘risida tushuncha
Tо‘qima – tanda va arqoq iplaridan tashkil topib, tanda ipi bо‘y-
lamasiga,  arqoq  ipi  esa  kо‘ndalangiga  joylashgan  iplarning  о‘zaro 
о‘rilishi natijasida hosil bo‘lgan mahsulot.
О‘rilish  –  tanda  iplari  bilan  arqoq  iplarini  ma’lum  tartibda  bir-
biriga nisbatan kesishib joylashishiga aytiladi.
О‘rilish rapporti – о‘rilish naqshidagi iplarning qaytarilish soniga 
aytiladi. О‘rilish naqshida tanda iplari bо‘yicha va arqoq iplari bо‘yicha 
rapport  aniqlanadi.  Quyidagi  (13-rasm)  rasmda  tо‘qimada  tanda  va 
arqoq iplarining joylashishi polotno о‘rilishi misolida keltirilgan.
Bunda:  R
T
  –  tanda  iplar  rapporti;  R
A
  –  arqoq  iplar  rapporti;  Q
T 
– 
tanda bо‘yicha qoplanishi; Q
A 
– arqoq bо‘yicha qoplanishi. Keltirilgan 
kо‘rsatkichlar bо‘yicha barcha о‘rilishlar bir-biridan farq qiladi. 
13-rasm. Tо‘qima о‘rilishida tanda va arqoq iplarining joylashishi chizmasi

---

28
Tо‘qimaning  tuzilishi  uning  sirt  kо‘rinishi  (bezagi)  va  fizik-
me xanik  xususiyatlarini  aniqlaydi.  Tо‘qimaning  tuzilishi  bir  qator 
omillarga  bog‘liq:  tanda  va  arqoq  ipining  turi,  chiziqiy  zichligi  va 
ular ning  nisbatlariga;  tо‘qimani  tanda  va  arqoq  bо‘yicha  zichligi 
va  ularning  nisbatlariga;  tо‘qimada  iplarni  о‘zaro  о‘rilish  turiga; 
tо‘qimaning tо‘quv dastgohida tо‘qilish va texnologik taxtlash shart-
sharoitlariga.