A s o s L a r I toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini

86

---

salbiy oqibatlarga olib keldi. Uning K. Kautskiy, V. 
P le x a n o v
boshliq m o‘tadil tarafdorlari sotsial-demokratiyaga ko‘proq 
m ow
bo‘lishdi. Rossiyada V. Lenin boshchiligidagi tarafdorlari esa sift' 
fiy kurash va proletariat diktaturasini mutlaqlashtirish yo'lidafl 
bordilar. Bu o‘z navbatida, inqilobiy sakrash usulini 
t a n l a s h g a
olib keldi va Rossiyani terror yo‘liga boshladi. Oqibatda esa bu 
tipdagi dunyoqarash jamiyat va xalqlar taqdirida g‘oyat salbiy 
o‘rin tutishi ma’lum bo‘ldi.
G ‘arbda Marksning hozirgi davrdagi tarafdorlari «neomark' 
sizm» oqimini tashkil etadilar. Ko‘pgina neomarksistlar 
sinfiy
kurashni mutlaqlashtirmaslik, inqilobiy emas, tadrijiy sakrash 
yo‘lidan borish ustuvor bo‘lishi lozimligini e’tirof eta boshladi' 
lar. Ammo ularning asl qarashlariga ko‘ra jamiyat, millat emas, 
sinf va ular o‘rtasidagi kurash taraqqiyotni belgilaydi, degan 
o ‘sb a
ta’limotga bog‘liqligicha qolmoqda.
Alohida ta’kidlash lozimki, yaqingacha sobiq Ittifoq va uniftS 
ittifoqchilari hududida mutlaq hukmron bo‘lgan ushbu mafkura- 
ning taqdirini va oqibatini o‘rganish, uning tarixidan 
x o lis o fta
xulosa chiqarish, bu ta’limotning qanday ayanchli natijalarga olib 
kelganini bilib qo‘yish ham foydadan xoli emas. Bu borada lorft' 
mim demaslik foyda bermaydi. Zero, ta ’limotlar tarixi — insoft' 
lar, xalqlar va ularning taqdiri, jamiyat va davlatlar 
y u k s a l i s h
1 
yoki tanazzuli tarixidir. Bu yuksalish yoki tanazzul ko‘p hob 
larda muayyan g‘oyalar, mafkuralar ta’sirida ro‘y beradi. 
G o h i d a
minglab, millionlab kishilarni maftun qilgan ba’zi g‘oyalar yoki 
mafkuralar oxir-oqibat ana shu millionlarning zavoliga