А. С. К а р и м о в, М. М. М и р а й д а р о в, F. Р. Ш о ё к у б о в

398
15.3 0- раем.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

hi
кир.
V
чин,.
15.31- р а е м .
1 5 . 3 2 - р а е м .
ги ярим у т к а з г и ч ( д и од ) к а нд а й ма т е р и а л да н тайё рланг анли-
гига, нурланиш 
р авшанлиги эса д ио дд а н у т а ё т г а н т о кн и н г
мицдорига боглик б у л а д и . Ярим у т к а з г и ч л а р э л е к т р он и к ас и -
нинг р ив ож ла иа ё т г ан со^аси б ул ми ш оптик эле к т р он и к а ё р у г -
лик д и о д дари ас ос и да ишлайди. Оптик э лектроник а э л е кт р
токининг ярим у т к а з г и ч л а р д а н у р га айланишини ва, а к синча,
ё р у г л и к ни н г ярим у т к а з г и ч л а р г а т аъс ир килиши н а т и ж а с и д а
э л е к т р сигналининг \осил бу л иш конунларини у р га на д и. Оптик 
электроник анинг асосий э д е м е нти 
о п т р о н д и р .
Оптрон у з а ро оп­
тик богланган ё р у г л и к м а н б а и ва истеъ молчидан т а шк и л т опг ан.
Ё р у г л и к манбаи к и ри ш з а н жи р иг а , ё р у г л и к истеъмолчиси эса 
чикиш з а н жи р и г а у л а н г ан . Э н г к е н г т а р к а л г а н оптрон ё р у г л и к
диод-фоторезистори ва д иод- фототранзисторидир ( 1 5 . 3 2 - ра е м) .
Ёру гл ик д и о д и д а н у т а ё т г а н кириш токининг у з г а р иш и ё р у г "
л ик равшанлигини у з г а р т и р а д и . Ёр у г л и к оптик а ло ка к ан а л и-
д а н утиб, фоторезисторга ке либ т у ш а д и . Н у р окимининг у з г а ­
риши фоторезизторнинг к а рши л иг и ни
у з г а р т и р а д и . Н а т и ж а -
д а оптроннинг чикиш з а н ж и р и д а г и токнинг киймати у з г а р а д и .
Оптрон эл ек т р ик сигналларни к и р и ш занжири чикиш з а н жи -
ридан а ж р а т и л га н д о л д а к у ча й т и р и ш имконини 
б е р а д и .
Унинг 
б у х у с у с и я т и оптик телефон а л о к а с и с т е ма ла ри д а , ф о т о г е л е г '
ра фи я д а ке нг к у л л а ни л ад и .
15.6. У З Г А Р У В Ч А Н ТОКНИ Т У Г И Р Л А Ш З А Н Ж И Р Л А Р И
У з г а р у в ч а н э л е к т р токп дан у з г а р м а с ток олиниши а нч ад а н 
бери м а ъ л у м . Катта к у в в а т л и у з г а р м а с токни кимёвий, магни- 
т о г и д р о д и н а м и к ва б о ш к а к у р и л м а л а р ё р д а м и д а хосил килиш 
имконияти б у л ма г ан и у ч у н у у з г а р у в ч а н токни у з г а р м а с г а а й ­
лантириш йули билан олинади. У з г а р у в ч а н токни у з г а р м а с
т о к к а айлантиришни м у с т а к и л манбаи дисобланмиш у з г а р м а с
т ок г е н е р о г о р л а р и д а д а м а м а л г а ошириш м у м к и н . Си н у с о ид а л 
ЭЮК дан досил б ул г а н токнинг бир йуналишида. утишини чут® 
к а - к о л л е к т о р к у ри л м а с и т аъмин ла б беради.
Бир т омонла ма у т к а з у в ч а н л и к к а эга б у л г а н эле к т рон 
вй
ярим у т к а зг ич ли д и о д л а р ихтиро к и линг анидан су нг у з г а р м а с
3 9 j
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

т о к н и х а л к х у ж а л и г и н и н г х а м м а т а р м о к л а р и г а с а н о ат э л е к -
тр оник ас и етназиб бера бошла ди. Т у г р и л а ш т е х н и к а с и б ош­
к а р и л а д и г а н ва б о шк а р и л м а й д и г а н ярим у т к а з г и ч л и д ио дл ар ни 
т а к о м и л л а и п и р и ш , у ла рн и н г к у в в а т ин и ошириш ^исобига яна- 
д а р и в о ж л а н м о к д а . У з г а р у в ч а н токни т у г р и л а ш э ле кт р он з ан -
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

жи р ла р и ^озирги в а к т д а Э>\М, р ад и о те х ни к а ва а л ок а восига-
ларини т ок билан таъминловчи манбаларнинг асосий к исмидир.
Бир ва ку п фазали у з г а р у в ч а н токни т уррилаш с х е м а л а р и
к е н г т а р к а л г а н . 15 3 3 - раем,
а
да бир фазали с ину соида л т о к ­
нинг ярим да в рл и туррилаш с х е м а с и к у р с а ти л г а н . Ик к и ч у л -
г амли трансформатор Тр нинг 
W
, у р а мл и бирламчи ч у л г а м и
с ин у с о и д а л к учл ан и шл и з а н ж и р г а у л а н г а н . М а з к у р к у ч л а ­
ниш 
W 2
у р а мл и ик кила мчи ч у л г а м д а н олинадиган 
U2
к у ч л а -
/ г 
„ 
W, 
Ux
нишг а аила н 
1
ирилади. Ку чла ниш 
и 2
нинг киимати —- = —