А. С. К а р и м о в, М. М. М и р а й д а р о в, F. Р. Ш о ё к у б о в

т т
т а :
тпб
14.10- раем.
ТП4
3 5 7
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

i 4 . i i - р а е м .
р илма с ид а н т а ъ м и н л ан а д и ( 1 4 . 1 1 - ра е м) . А г а р ка тт а токли н а г ­
р у з к а {электр д в и г а т е л ь ) т а р м о к ку чл ан и ши ни н г к а т т а т е б р а -
н ; 
1
и j и г а ( у з г а р и ш и г а ) саб ю б ул са , ^ у и д а й л о л л а р д а ёритиш 
н а г р у з к а с и айрим ТП дан т аъ мин ла н а д и.
ТП нинг паст к у ч л а н и ш ( 0 , 4 кВ) ли т а к с и м л а ш к у р и л м а -
сининг 
шиналарига 
э л е к т р
и с т е ъ молчиларини бириктирнш 
у ч у н , з л е к т р тармог и а в т о м а т л а р ор ка л и 
бош 
к у ч
т аце имлов-
чи шчит ( К ТШ ) га, т а к си м ло вчи йигма шина ( Т И Ш) г а, бош 
ёритиш т ак симлов чи шчиг ( г ' ТШ ) га ва к а т т а
нкатлн истеъ- 
молчилар ( Д 3 )
га уланади. 
А в т о ма т л а р 
урнида 
с а ^ л аг ич
ва
35 8
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

п .
12- р а е м .
руби л ьн и кл ар ^ а м ишлатилади. К а т т а т о кл и ва ёритиш ( к и ­
чик токли) истеъмолчиларни таъмин лаш у ч у н бош шчитлар 
т у р л и хилда б у л а ди . Ка тта токли шчитни та ъмин ла ш у ч у н ,
о д а т д а , уч томирли к а б е ль ( у ч т а сим) ишлатилади,
чу н к и 
к а т т а токли н а г р у з к а т е к и с б ул а ди . Ёритиш шчитини т а ъ м и н ­
лаш у ч у н т у р т томирли к а б ел ь ( у ч т а линия ва битта нейтрал 
сим) и шлатилади, чу нк и ёритиш н а г р у з к а с и нотекис б ул ад и .
Бош т ак си м ло вчи шчитлар ( К Т Ш ва ЁТШ) дан э ле к т р
э н е р г и я к а т т а токни т а к с им ло в чи шкаф TLL1 г а ва ЁТШ г а 
к е л а д и . Ула р да н э л е к т р эне рг ия а в т ома т ла р ёки с а к ла ги ч , р у ­
бильник ва пак етник лар оркали э ле кт р д в и г а т е л л а р г а , ёритиш 
л а м па л ар и г а ва б ошк а э л е к т р ис т е ъ молчила риг а у з а т и л а д и .
Т а к с и мл а ш шкафлари э л е к т р энергия билан т а ъ м ин л ан у вч и
э ле к т р а с б о б - у с к у н а л а р и ва жи х о з л а ри я к ин и д а г и д е в о р г а ёки 
у с т у н г а м а х к а м л а н а д и . Шк афдан истеъмолчи <арга б ор ад и г ан
т аъмин ла ш симлари полга ё т к и з ил га н п у л а т найларга ж ой ла ш-
тирилган и з о л яц и я л ан г ан сим ёки к а б е л д а н ибораг б у л а т и .
Хозирги в а к т д а м ашина с оз лик з а в од ла р ин и н г д а с т г о х л ар и -
ни, бир хил т у р д а г и к а т т а к у в в а т л и иш механиг’мларининг 
д виг ателла рини ва ш у к а биларни э л е к т р энерг ия билан т а ъ ­
минлаш у ч у н шинали у т к а з г и ч л а р ишлатилади ( 1 4 . 1 2 - раем).
Шина ли у т к аз г ич ла р ни нг шинаси пу л ат , алюминий ё к и унинг 
к отишмаси мисдан уч ё ки т у р т си мл и кидиб я с а л а д и . Б у н д а
туртинчн сим нейтрал сим вазифасини б а ж а р а д и .
14.12-
р. с мд а г и м аг истрал 
4
ва та к си мло вчи шина / у т к а з ­
г ичлар булиб, у л а р д а 5 — 15 тадан т а р мо кл ат у в чи к у т и ч а 2 ва
5 
лар б у л а д и . М а ги с т ра л шина у т к а з г и ч ц е х у з у н л и г и буйича 
у с т у н л а р г а 2,5 м ба ла нллик а, т ак симлов чи шина у т к а з г и ч
э са ц е х эни буйича металл к о н с тр у к ци н ла р г а 1,0 м б а л а нд -
35 9
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

л и к д а м а д к а м л а н а д и . Т а р м о к л а т у в ч и к у т и ч а
5
га т а к е им ло в чи
шина у т к аз г ич н и н г кириш ку тичаси 
3
у л а н а д и . Т а р м о к л а т у в ч и
Кутича 
2
г а эса д а с т г о д л а р ва ц е хн инг б о ш к а иш м е х а н и з м -
лари у л а н а д и .
14.4. Э ЛЕКТР ТАЪМИНОТИ СИСТЕМАСИНИНГ ДИСОБИЙ 
КУВВАТИ
Ис те ъмолчила рни т а ъм ин ло вч и манба билан б и р и к г и р у в ч и
с и мл ар ни н г к у н д а л а н г кесимини, т рансформаторларнинг ва 
б о шк а э л е к т р а с б о б - у с к у н а л а р и ва ж и ^ о зла ри ни н г к у в ва т и н и
т у г р и т а нла ш у ч у н т а ъмин лов чи манба э л е кт р та ъмин отининг
дисобий к у вв а т и н и, я ъни ж о и з м ак си ма л э ле к т р к у вв а т и н и
а н и кл а ш к е р а к . Э л е к т р истеъмолчиларининг, т а к с и м л а ш
ку
- 
рилмалари нинг , ТП в а б ош ка ла рн и н г дисобий к у в в а т и у л а р -
нинг н а г р у з к а графиги ё к и номинал к у в в а т и а с ос и д а а ни кл а - 
нади. Д а р бир истеъ молчинин г э л е к т р н а г р у з к а с и , бинобарин, 
у л а р хосил к и лг а н э н е р г о с и с т е м а да г и ж а м и н а г р у з к а д а м у з -
л у к с и з у з г а ри б т у р а д и . Буни н а г р у з к а г рафигида, я ъни э л е к т р
к у р и л м а л а р к у в в а т и (ток и) нинг в а к т буйича у з г а р и ш д и а г -
р а м м а с и д а ак с эттирилади.
К а й д к илина диг ан иара ме т рла рнин г т у р и г а к а р а б график- 
ла р э л е к т р к у р и л м а н и н г а ктив, р е а к ти в ва т у л а к у в в а т и х а м ­
да т ок н инг г р а ф ик л а р иг а б ул ина д и. О д а т д а , г ра фи к л ар наг- 
р у з к а н и н г м а ъ л у м в а к т о р а л ш и д а г и у з г а Ришини к у р с а т а д и .
У л а р ш у ж и д а т и бу йича с у т к а л и , ойли, йилли ва д о к а з о г р а -
фи к л а р г а булинади.
Ишчи мех ан и зм ла р ин и л ойида ла ш в а к т и д а у л а р ни н г п е р с ­
п е к ти в н а г р у з к а графиги к е л и б чи к а ди ва д а р кайси т у р д а г и
иш м ех ан и з м л а р н и н г м а ь л у м в а к т о ра ли г ид а к а б у л к и л а ёт г а н 
к у в в а т ё к и ток л ар ин и нг кийматла рини к у ш и б бориш оркали 
т а к с и м л а ш шкафлари в а к у р и л м а лари, т рансформаторли по д­
с т а н ция в а э л е к т р с т а н ция л арининг н а г р у з к а графиклари к е ­
либ ч и к а ти . Ми с о л т а р и к а с и д а 14 1 3 - р а с м д а ТП 
нинг паст
к у чл а ни ш
шина л арид а н 
ё к и 
бош т а к си м ла ш к у р и л м а с и д а н
и с т е ъ м о л
к ил ин а ё т г а н 
а к т и в 
КУвватиинг 
с у т к а л и к графиги 
к елт и р ил га н . Гра фикда н и с т е ъ -
молчиларнинг дисобий, я ъни 
к а б у л к или н а ёт га н 
м а к с и м а л
к у в в а т и Р тах ни, у р т а ч а
к у в -
рат Рур ни, э к в и в а л е н т к у в в а т -
ни 
ва 
у л а р
к а б у л
килган 
э л е к т р
энергиясини 
а н и к л а ш 
м у мк ин
Актив к у в в а т графигининг 
синич чизик лари била и ч е г ар а -
ла нг ан юза к иймат ж и д а т д а н