A. S. (guruh rahbari); Fattohov



Download 1,01 Mb.
bet85/92
Sana18.07.2022
Hajmi1,01 Mb.
#819513
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   92
Bog'liq
Fizika 3 kitob Ma\'ruzalar matni A No\'monxo\'jayev, M Fattohov va

113- rasm.
173


bo‘ladi (114- rasm). Hosil bo‘lgan elektron va poziton -kvantning


m0c2
yo‘nalishida E burchak ostida uchib chiqadi. Agar
E  4m0c2  2, 04M eV
bo‘lsa, ee+-juftlik eletkronning kulon maydonida yuzaga keladi va ushbu elektron oladigan energiya etarli katta bo‘ladi va -kvant yo‘nalishida ee+-juftlik bilan birgalikda uchib chiqadi (115- rasm). Bu hodisa uchtalik deyiladi. Elektron va pozitron hosil bo‘lish
ehtimoli Z 2 ga to‘g‘ri proporsional bo‘ladi. E ortishi bilan bu ehtimollik tez ortadi, so‘ngra uning ortish tezligi asta-sekin kamayadi
va E ning ma’lum bir qiymatidan boshlab esa o‘zgarmasdan qoladi. Hosil bo‘lgan elektron va pozitron o‘zini o‘rab turgan modda bilan
ta’sirlashadi. Elektron va pozitronlar modda orqali o‘tgan vaqtda modda atomlarini ionlash va uyg‘otish jarayonlari, shuningdek tormozlovchi nurlanish yuzaga keladi.
Bundan tashqari, elektron va pozitron uchun shunday o‘ziga xos jarayon mavjudki, unda ular bir-biri bilan ta’sirlashib, harakat- dagi massaga ega bo‘lgan ikki - kvantni hosil qiladi (116- rasm).
ee  2
Elektron va pozitronning elektr zaryad- lari yo‘qoladigan, neytrallashadigan bu jarayon anniglatsiya deyiladi. „Anniglyatsiya“ so‘zi yo‘qolish, yo‘q narsaga aylanish degan ma’noni anglatadi. Anniglayatsiya materiya bir turdan, ya’ni zarra shaklidan boshqa turga, ya’ni harakatdagi massaga ega bo‘lgan nur- lanish shakliga aylanadi. 1934- yilda J.Òibo

174

  1. rasm.

tomonidan o‘tkazilgan tajribalardan annig-

lyatsiya vaqtida yuzaga kelgan - kvantlarning energiyasi taxminan 1,02 MeV, har biriniki esa 0,511 MeVni tashkil qilishi ma’lum bo‘ldi. Bu energiya elektron va pozitronning tinchlikdagi energiyalari yig‘indisiga teng bo‘larkan. Bu esa massa bilan energiyaning bir- biriga proporsionallik qonuni isbotining yaqqol dalilidir.
Hamma jarayonlardagi kabi anniglyatsiyada ham massa, energiya, impuls va impuls momentining saqlanish qonunlari baja-

riladi. Hosil bo‘lgan - kvantlarning
E hv





1




2 2
harakatdagi

c c
massasi, elektron va pozitronning


m m0 /
(v — zarralarning tezligi) ifoda orqali aniqlanuvchi to‘liq massalari yig‘indisiga teng bo‘ladi. Ammo - kvant tinchlikdagi massaga ega emas, bu esa qarama-qarshi ishorali elektr zaryadlari yo‘qolishi bilan birgalikda zarralarning tinchlikdagi massalarini -kvant maydoni massasiga aylantiruvchi „anniglyatsiya“ terminini keltirib

chiqaradi. Anniglyatsiya ehtimoli pozitronning Ee
  m0e
c2 ener-

giyasi kamayib borishi bilan ortadi, shuning uchun ham ko‘pchilik hollarda anniglyatsiya boshlangunga qadar pozitron enregiyaga erishib bo‘ladi. Anniglyatsiya hosil bo‘lgan - kvantlar qarama- qarshi yo‘nalishda uchib chiqadilar.
Anniglyatsiya jarayoni istalgan zarra va antizarralar o‘zaro ta’sirlashganda sodir bo‘lishi mumkin.



Download 1,01 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   92




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish