A. S. (guruh rahbari); Fattohov



Download 1,01 Mb.
bet83/92
Sana18.07.2022
Hajmi1,01 Mb.
#819513
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   92
Bog'liq
Fizika 3 kitob Ma\'ruzalar matni A No\'monxo\'jayev, M Fattohov va

dI~Idx
bo‘lar ekan. U holda uni tenglik shaklida quyidagicha
dI  I dx
deb yozish mumkin. proporsionallik koeffitsiyenti - nurlanishining yutilish koeffitsienti deyiladi. Bu yerdagi minus ishora faqatgina - nurlanish oqimi intensivligining kamayishini ko‘rsatadi, xolos. Yuqoridagi ifodani integrallasak,


I
dI ()dx, lnI
 x  ln C ,

bundan I
Ce x
kelib chiqadi.

x =0 da I = I0 bo‘lganligi uchun, C= I0 ekanligini topamiz.
U holda


0
I I  x
(35.2)

bo‘ladi. Demak, biror-bir muhit orqali o‘tayotgan vaqtda - nurlanish oqimining intensivligi eksponensial qonun bo‘yicha

kamayar ekan. Agar
1 bo‘lsa, u holda I= I /e bo‘ladi. -

x 0
nurlanishning yutilish koeffitsiyenti son jihatdan shunday muhit yoki moddaning qalinligiga teskari proporsional bo‘lar ekanki, ushbu qalinlikni o‘tgan oqim o‘z intensivligini e marta kamay- tirarkan. Shuningdek, yutilish koeffitsiyenti - kvantlarning - nurlanish oqimidan chetga chiqaruvchi jarayonlarning nisbiy ehtimolligiga proporsional bo‘lib, m–1, sm–1, mm–1 va boshqa birliklarda o‘lchanar ekan.
- nurlanishning yutilish koeffitsiyenti ularning haqiqiy yutilish koeffitsiyenti  va sochilish kojffitsiyenti  larning yig‘in- disiga tengdir:
. (36.3)


170

 

kattalik - kvantning moddadagi birinchi to‘qnashuviga

qadar o‘tgan o‘rtacha yugurish yo‘li deyiladi.  kattalik 1/  dan kichik hamda juda katta ham bo‘lishi mumkin. Nazariy jihatdan ba’zi - kvantlar moddada uning atomlari bilan to‘qnashmasdan juda katta yo‘l o‘tishi mumkinligi haqida gapirish joiz. Shu tufayli ham - kvantlar zaryadli zarralardan farqli o‘laroq, o‘tish qobiliyati katta bo‘lgan zarralar qatoriga kiradi.
- kvant moddalar bilan o‘zaro ta’sirlashganda uch xil jarayon ro‘y beradi: fotoeffekt, Kompton effekti, elektron-pozitron jufti hosil bo‘lish jarayoni. Agar - kvantning enregiyasi elektronning tinchlikdagi E = m c2
0 0
enregiyasidan kichik bo‘lsa, - nurlanish moddalar bilan o‘zaro ta’sirlashganda fotoeffekt hodisasi ro‘y beradi. Unda - kvantning butun energiyasi uning yo‘lida uchragan atom elektroniga to‘la uzatiladi va - kvant yo‘qoladi, uning o‘rniga esa elektron atomdan
Ee=EIi (36.4)
energiya bilan uchib chiqadi, bu yerda Ii — berilgan elektron uchun ionlash potensialidir. Fotoeffekt E>Ii bo‘lgandagina sodir bo‘ladi. - kvantning enregiyasi bir necha eV bo‘lganda fotoeffekt atomning tashqi elektron
qobihidagi elektronlarda ro‘y beradi. - kvantning energiyasi ortib borgan sari fotoeffekt yadroga yaqin turgan eletkron qobig‘idagi elektronlarda sodir bo‘ladi. Fotoeffekt hisobiga yutiladigan - nurlanishning f yutilish koeffitsiyenti - kvantning energiyasi ortib borishi bilan kamayib boradi. Fotoeffekt ro‘y berishi ehtimoli muhitning zaryadi Z ga kuchli bog‘langandir,
taxminan f Z 5 bo‘ladi. Bu esa atomdagi elektronlarning o‘z yadrolariga
turlicha bog‘langanligi bilan tushuntiriladi. Yengil yadrolardagi elektronlarning o‘z yadrolari bilan bog‘la-
nishini ta’minlovchi kulon kuchlari og‘ir yadrolardagiga qaraganda ancha kuchsiz bo‘ladi. Agar - kvantning energiyasi shunday bo‘lsaki, fotoeffekt atomning barcha elektron qobiqlarida ro‘y bersa, uning 80%i K-qobiq- dagi elektronlarda sodir bo‘ladi. Fotoeffektda hosil bo‘lgan elektronlar - kvantning harakat yo‘nalishiga 90° burchak ostida uchib chiqa-
dilar.
Ammo - kvant energiyasining ortishi bu elektronlar burchak taqsimotini - kvant

yo‘nalishida oldinga tortadi (111- rasm).

Download 1,01 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   92




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish