A. S. (guruh rahbari); Fattohov

Qo‘shimcha adabiyotlar

[4] — 439—44, 460—65, 475—83- betlar,

[5] — 447—54- betlar.

Nazorat uchun savollar

1. 
   Orbital kvant sonini ta’riflang.
   
2. 
   Magnit kvant sonini ta’riflang.
   
3. 
   4d-elektron deyilganda nimani tushunasiz?
   
4. 
   Elektron spinini aytib bering.
   
5. 
   n= 6 bo‘lganda nechta elektron bo‘lishi mumkin?
   
6. 
   Pauli prinsipining ahamiyatini tushuntiring.
   
7. 
   Q-qobiqda eng ko‘pi bilan nechta elektron bor?
   

134

30- ma’ruza

Lazerlar
Yorug‘lik atomlar, molekulalar va ionlar tomonidan nurlanadi. Atom (molekula, ion) asosiy holatda bo‘lganda, u nur sochmaydi va bu holatda u cheksiz uzoq vaqt bo‘lishi mumkin. Ammo atom unga tashqi elektromagnit maydon yoki zarralar (masalan, boshqa atomlar yoki elektronlar) ta’sir etishi natijasida uyg‘ongan holatga o‘tishi mumkin. Atomning uyg‘ongan holatda bo‘lish vaqti juda kichik.
Atom uyg‘ongan holatdan asosiy holatga o‘tganda o‘zidan foton chiqaradi. Atomning nur sochish vaqti 10^–8s tartibidadir. Atomlarning uyg‘ongan holatdan uyg‘onmagan holatga o‘tishi o‘z- o‘zidan yuz berganligi uchun, nurlar har xil qutblanish tekisligiga ega bo‘lgan va har xil fazali fotonlardan iborat bo‘ladi. Har xil atomlar nurlanishining fazalari va qutblanishi orasida hech qanday moslik yo‘q. Har xil atomlar nurlanishining chastotalari ham har xil. Bunday nurlanish kogerent bo‘lmasdan, uning to‘lqinlari fazoda interferension manzara hosil qilmaydi.
Atomlarning o‘z-o‘zidan yuqori energetik holatlardan pastki energetik holatlarga o‘tishi natijasida hosil bo‘lgan nurlanish spontan nurlanish deyiladi. A. Eynshteyn 1918- yili nazariy tekshirishlar asosida atomlarning uyg‘ongan (yuqori energetik) holatdan uyg‘onmagan (pastki energetik) holatga o‘tishi nafaqat o‘z-o‘zidan, balki majburiy (induksiyalangan) bo‘lishi ham mumkin, degan xulosaga keldi. Bunday o‘tish uyg‘ongan atom yonidan o‘tuvchi boshqa foton ta’sirida sodir bo‘lishi mumkin. Bunda uyg‘ongan atom (molekula, ion) o‘zini uyg‘ongan holatdan uyg‘onmagan holatga o‘tishini yuzaga keltirgan fotondan mutlaqo farqlanmaydigan foton chiqaradi. Bunda induksiyalangan nurlanishni yuzaga keltiruvchi foton ham o‘zgarmaydi (93- rasm). Foton o‘z yo‘lida uyg‘ongan
E_k
hv hv
hv
E_n