A qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti boshlang’ich ta’lim fakulteti

5. Mutaxassislik fanlarini o‘qitishning amaliy usullari.
Amaliy ta’lim metodlari ta’lim oluvchilar faoliyatining juda keng jabhalarini 
qamrab oladi. Amaliy ta’lim metodlaridan foydalanishda qo‘yidagi usullar keng 
qo‘llaniladi: masalaning qo‘yilishi, uning bajari lishini rejalashtirish, tezkor 
rag‘batlantirish, yo‘llanma berish va nazorat qilish, yo‘l qo‘yilgan kamchiliklar 
sabablarini aniqlash, ta’lim maqsadiga to‘la erishishni ta’minlash uchun tegishli 
tuzatishlar kiritib borish. 
Mutaxassislik fanlarini o‘qitish uslubi bo‘lgan texnologiya usullarini bajarish 
sohasidagi mashqlar texnologiya va kasb ko‘nikmalari, malaka larini tarkib 
toptirish hamda mustahkamlash maqsadida muayyan texnologiya harakatlarini 
ko‘p marta takrorlash bilan ajaralib turadi. Mashqlarni o‘rganilayotgan barcha 

---

texnologiya jarayonlari yuzasidan emas, balki talaba larning o‘zlashtirish uchun 
ancha qiyin bo‘lgan jarayonlarga nisbatangina tadbiq qilish maqsadga muvofiqdir. 
Bularga mahsulot va materiallarga ishlov berish jarayonlardagi ishlar (arralash, 
randalash va egovlash, parchin lash, parmalash va rezba qirqish, bichish va tikish, 
taom tayyorlash, erga ish lov berish va ekin ekish, avtomobil, traktor va boshqa 
qishloq xo‘jalik texnikasini ishlatish va ta’mirlash)ni kiritish mumkin. 
Talabalar texnologiya usullarini to‘g‘ri egallab borgan sari o‘qituvchi ularga 
mustaqil topshiriqlarni bajarishga kirishish uchun ruxsat beradi, bu topshiriqlarni 
bajarish jarayonida ular o‘zlari o‘zlashtirgan texnologiya va kasb usullaridan foyda 
lana oladilar. Mehnat va kasb usullariga oid mashqlarni bajarish vaqtida qo‘yidagi 
talablarga rioya qilish lozim: 
1. O‘quv-moddiy sharoitlar yaratilgan bo‘lishi (yaxshi ishlaydigan asbob-
uskunalar, moslamalar va trenajyorlarning mavjud bo‘lishi). 
2. Texnologiya va kasb usullarining yorqin va qo‘lay ko‘rsatilishini 
hamdalarning bu usullarni to‘g‘ri va to‘liq o‘zlashtirishini ta’minlash. 
3. Bevosita kuzatish va nazorat qiladigan qurilmalardan foydalanish yo‘li bilan 
texnologiya harakatlarini mustaqil nazorat qilish vazifasini amalga oshirish uchun 
yo‘l-yuriqlar berish. 
4. Talabalarning texnologiya va kasb usullarida yo‘l quyyadigan kamchi 
liklariga tezda barham berish yo‘llari uylangan bo‘lishi kerak. 
Mutaxassislik fanlarini o‘qitishning amaliy saviyasini oshirish uchun talaba 
larni o‘qituvchi nazorati ostida mustaqil ishlashga o‘rgatish maqsadida texnologiya 
va texnikaga oid ma’lumotnoma, adabiyotlar va hujjat lar bilan ishlash uslubidan 
foydalaniladi. Bu uslubning mohiyati tala balarning darslik, ma’lumotnoma, tex 
nologik hujjatlari bilan mustaqil ish olib borishini tashkil etishdan iborat. Faoliyat 
ning bu turi zarurli gini fan-texnikaning taraqqiyoti oliy maktaboldiga quyyayot 
gan talablar, xususan talabalarni darsliklar, o‘quv qo‘llanmalari, ma’lumotnomalar 
va texnikaga oid boshqa adabiyotlardan mustaqil ravishda bilim olishga o‘rgatish 
talablari toqozo qilinmoqda. 
O‘quv materialining mazmuniga uning murakkabligiga qarab talaba larning 
o‘zlashtirishi uchun ancha qo‘lay bo‘lgan ayrim mavzularni darsliklar va o‘quv 
qo‘llanmalaridan mustaqil o‘rganib olishni tajriba qilib ko‘rish kerak. Bu, o‘z nav 
batida, talabalarga mustaqil bilim olish, asosiy narsani ikkinchi darajali narsadan 
farqlay bilish, texnikaga doir kitoblardan, ma’lumotlardan to‘g‘ri foydalanish va 
kerakli ma’lumotlarni tez topa bilish imkonini beradi.

---

Talabalarning darslik va ma’lumotnoma adabiyoti ustida mustaqil ishlashi 
tayyorlanadigan mahsulotlar va detallarning texnologik jarayon larini ishlab 
chiqish vaqtida ham talab qilinadi.
Mutaxassislik fanlarini o‘qitish uslubi bo‘lgan mustaqil o‘quv-ishlab chiqa 
rish topshiriqlarini bajarishdan talabalarning mashqlar jarayonida hosil qilingan
texnologiya va kasb ko‘nikmalari malakalarini to‘la-tukis shakllantirish, yanada 
takomillashtirish va mustahkamlash maqsadida foydalaniladi. Mustaqil o‘quv-ish 
lab chiqarish topshiriqlarni bajarish vaqtida talabalardan mustaqillik namunasini 
ko‘rsatishni, ishda zarur aniqlikka, texnologiyani tashkil etishda puxtalikka, oz 
jismoniy va aqliy texnologiya sarflangan holda ishning unumi bo‘lishi va unga 
ijodiy yondoshishiga rioya qilishni talab etish lozim.
Mutaxassislik fanlari bo‘yicha amaliy mashg‘ulotlar doirasiga mustaqil 
o‘quv-ishlab chiqarish topshiriqlarni bajarish darsning boshqa qismlariga nisbatan 
ko‘p vaqt oladi. Binobarin, mashg‘ulotning bu qismi talabalarning texnologiya va 
kasb ta’limi hamda tarbiyasiga oid ko‘pgina masalalarni hal qilishda etakchi rol 
uynaydi. 
Mutaxassislik fanlaridan berilgan topshiriqlarning bajarilishi amaliy ta’lim 
mashg‘ulotlarida olingan texnik-texnologik bilimlarni, grafik va hisoblashga oid 
ko‘nikmalarni mustahkamlash vositasigina bo‘lib qolmasdan, shu bilan birga tala 
balarning bilishiga oid faolligini va ijodiy mustaqilligini oshiradi, ularni hayotga, 
ijodiy texnologiyaga tayyorlaydi.