A qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

1. O‘zbekistonning jamoat inshoatlari va muqaddas qadamjolari tarixi fanining predmeti, maqsad va vazifalari.

O‘zbekistonning jamoat inshoatlari va muqaddas qadamjolari tarixi fanining predmetiga: Vatanimiz o’tmishidagi bozorlar va bozor yarmarkalari, ochiq, yarim yopiq va yopiq savdo inshoatlari, O’rta Osiyoning o’rta asrlardagi shifoxonalari va dorixonalari. Poykent dorixonasi, Samarqand shifoxonasi. Hammomlar va bozor va guzar hammomlari, garmobalar va obzanlar. Qadimgi va islom davrigacha bo’lgan ta’lim-tarbiya maskanlari, O’rta asr maktablari, madrasalar va ularning turlari. O’rta asrlardagi ilmiy akademiyalar va bilim uylari. Ulugbek akademiyasi, O’rta asr kutubxonalari, rasadxonalar.

Yurtimizdagi mavjud barcha ziyoratgohlar va ulardagi marosim hamda urf odatlar. Muqaddas ziyoratgohlar tarkibiga kiruvchi, mazorlar, muqaddas buloqlar, muqaddas tosh va daraxtlar, o‘simliklar, muqaddas hayvonlar va muqaddas ashyolardan sanaluvchi g‘orlar kiradi.

Fanning maqsad va vazifalari. Uzbekistan Respublikasi Prezidenti Islom Karimov uzining "YUksak ma’naviyat - engilmas kuch" asarida shunday yozadi "Albat- ta, xar kaysi xald yoki millatning ma’naviyatini uning tarixi, uziga xos urf-odat va an’analari, xayotiy kadriyatlaridan ayri xolda tasavvur etib bulmaydi. Bu borada, tabiiyki, ma’naviy meros, madaniy boyliklar, kujna tarixiy yodgorliklar eng muxim omillardan biri bulib xizmat kiladi.

Bizning kadimiy va guzal diyorimiz nafakat SHark, bal­ki jaxon sivilizatsiyasi beshiklaridan biri bulganini xalkaro jamoatchilik tan olmovda va e’tirof etmokda...

.... Mamlakatimiz xududida mavjud bulgan turt mingdan ziyod moddiy-ma’naviy obida umumjaxon merosining noyob namuna- si sifatida YUNESKO ruyxatiga kiritilgani xam bu fikrni tasdikdaydi". (Islom Karimov: YUksak ma’naviyat - engilmas kuch. - T.: Ma’naviyat, 2008. 29-30-betlar.)

Uzbekistan Respublikasining "Madaniy meros ob’ektlarini muxofaza kilish va ulardan foy dala nish tugrisida"gi Donuni ijrosini ta’minlash xamda tarixiy, madaniy va me’moriy yod- gorliklarni asrab-avaylash, ularni kelajak avlodlarga etkazish choralarini kurish va yodgorliklarning davlat muxofazasini ta’minlash maksadida katar ishlar bajarilib, bu xayrli ishlar muntazam davom ettirilmokda.

Bu ezgu sa’y-xarakatlar Vazirlar Maxkamasining 2002 yil 29 iyuldagi 269-sonli "Madaniy meros ob’ektlarini muxofaza kilish va ulardan foydalanishni yanada takomillashtirish cho- ra-tadbirlari tugrisida"gi Karori va "Madaniy meros ob’ekt­larini muxofaza kilish va ulardan foydalanish masalalarini muvofiklashtirish buyicha Idoralararo komissiya tugrisidagi Nizom", "Uzbekistan Respublikasi madaniy meros ob’ektlari davlat kadastrini yuritish tugrisidagi Nizom" va "Madaniy meros ob’ektlarining tarixiy-madaniy ekspertizasi tugrisi­dagi Nizom"lar, Vazirlar Maxkamasining "Tarixiy obidalar, ziyoratgoxlar va xadamjolarda axoliga xam da sayyoxlarga xizmat kursatishni yanada yaxshilash choralari tugrieida'ti majlisi bayonnomasi talablarini bajarish maksadlariga karatilgan.

2013 yilgacha bulgan ma’lumotlarga kura, Respublikamiz xududidagi jami 3000 dan ortik madaniy meros ob’ektlari, tarixiy obida va muxaddas ziyoratgoxlar, arxeologik manzilgoxdar, monumental yodgorliklar YUNESKO ruyxatiga kiritilgan. Toshkent, Samarkand, Buxoro, Xiva, Termiz, Karshi kabi yirikshaxarlarning tarixiy obidalari va ziyoratgoxlari kayta ta’mirlanib, yurtimiz axdi, dunyo xalklari ziyoratchilari va sayyoxlari kurib, olam-olam taassurot olib xaytadigan maskanlarga aylantirildi.

Istikdol bizga shu kabi ziyoratgoxlar tarixini urganish, ularni obod kilish, bobolarimizning kim ekanliklarini anglash baxtini xam berdiki, shuro davrida xarobaga aylangan bu kabi xutlug dargoxlar bugun gullab-yashnamokda, xalximizga xiz­mat kilish bilan birga, yurtimizga tashrif buyurgan sayyox va mexmonlarga bir dunyo taassurotlar xadya etmokda.

Vatanimiz mustaqilligi tufayligina qadim ajdodlarimiz kuzga surtgan mukaddas kadamjolarni asrab-avaylash, ularni obod etish, e’zozlash imkoniyatlari paydo buldi. Mustaxillik sharofati bois yurtimizdagi unlab ziyoratgoxlar uz bagrida asrab yotgan utmish xikoyalaridan bizga suzlab bermovda va shu asosda Vatan tarixining ibratli va xayratli saxifalari yaratilmoxda. O‘zbekistonning jamoat inshoatlari va muqaddas qadamjolari tarixi fanining maqsad va vazifalari fanidan ko‘zlangan maqsad xam bu ishning davomidir.

Bundan tashqari fanning asosiy vazifalariga quyidagilarni kiritish mumkin:

1. 
   Ziyoratgoxlardagi mavjud marosim va urf odatlarni, tarixiy va yangi an’analarni yoritib berish.
   
2. 
   Ziyoratgohlardagi mavjud xalq ruhiyati va qarashlarini qiyosiy aspektda o‘rganish.
   
3. 
   Ziyoragohlarning anoanaviy ma’naviy madaniyatimizda tutgan o‘rnini yoritib berish.
   
4. 
   Ziyoratgohlarni paydo bo‘lishida etnik jarayonlarni roli va ahamiyatini ko‘rsatib berish.
   
5. 
   Ziyoratgohlardagi ekologik tarbiya masalasini tadqiq etish.
   
6. 
   Mazkur fan tufayli ziyoratning milliy g‘oyani shakllantirishdagi roli va ahamiyatini yoritib berish.
   

1.