A qоdiriy nоmidagi jizzaх davlat pеdagоgika instituti

Suv rejimi.
Nafas olish tizimiga hujayralarning suv bilan ta`minlanish 
darajasi ham katta ta`sir etadi. O`simliklarning barglarida birdaniga suvning 
kamayishi sababli dastavval nafas olish tezlashadi. Keyinchalik esa suv tanqisligi 
ortib borishi bilan nafas olish tezligi ham pasaya boradi. Buni urug’larda yaxshi
kuzatish mumkin. Yetilmagan urug’larda suv miqdori ko`p nafas olish ham 
nisbatan kuchliroq bo`ladi. Urug’lar pishib yetilgach suv miqdori ham eng kam 
10-11% bo`ladi. Bunday urug’larda nafas olish ham eng past darajada bo`lib, ular 
yaxshi saqlanadi. Ekish oldidan ivitilgan urug’lar suvni 30-35% gacha shimib 
olgandan so`ng ularning nafas olish tezligi bir necha ming martadan oshib ketadi 
va unish jarayoni boshlanadi. Urug’larda kechadigan bu fiziologik jarayonlarni 
boshqarish yo`li bilan donlarni sifatli saqlash, ulardan yuqori darajada 
foydalanish mumkin. Urug’lar oshiqcha suvni shimib olganda ham aeratsiya
jarayoni buzilib, bijg’ish boshlanishi va urug’lar nobud bo`lishi mumkin. Bunday
xollarda urug’ qorayib qoladi va unuvchanlik qobilyatini yo`qotadi.

---

11 
 Yorug’lik.
Yorug’lik yashil o`simliklarga ta`sir etganda xaroratning
ko`tarilishi kuzatiladi va buning natijasida nafas olishi ham tezlashadi.
Fotosintezga yorug’likning ta`siri natijasida esa nafas olish jarayoni uchun eng
zarur organik modda hosil bo`ladi. Demak yorug’lik yashil o`simliklarning
nafas olishiga to`g’ridan-to`g’ri ta`sir etmas, balki boshqa fiziologik jarayonlar 
orqali ta`sir etadi. Yorug’likning ta`sirini yashil bo`lmagan o`simliklarda 
o`rganish natijasida uning ma`lum miqdori to`g’ridan-to`g’ri ta`sir etishi ham 
mumkinligi kuzatilgan. Nafas olish jarayonining faoliyati yorug’lik spektrining
ul’trabinafsha (380 nm) va ko`k yashil (400-500 nm) nurlarning yutilishi 
natijasida 
kuzatiladi. 
Masalan, 
makkajo’xorining 
etiolangan 
bargiga
yorug’likning ko`k spektr nurlari bilan ta`sir etganda qorong’idagi barglariga 
nisbatan nafas olish jadalligi ikki baravardan ko`proq ko`tarilgan.