А. Пирматов, С. Л. Матисмаилов, Қ.Ғ

Таснифи 
Ип нуқсонлари унинг бўйлама ва кўндаланг ўлчамлари 
бўйича аниқланади. Кўндаланг ўлчам нисбий базавий диаметрда, 
бўйламаси эса сантиметрда берилади.
Ип нуқсонларини узунлик ва йўғонлик бўйича аниқлаб, 
уларни тўғрибурчак тизимида координатага тақсимлаш мумки н. 
Шунда нуқсон узунлиги горизонтал ўқ (Х ўқи), диаметри эса 
вертикал ўқ бўйича жойлаштирилади. Шундай қилиб ҳар бир 
нуқсон координата текислигида нуқталар билан белгиланади. Бир 
хил 
ўлчамда 
бўлмаган 
нотекис 
ипларни 
гуруҳларга 
(классификациялаб) бирлаштириб, координата текисликларини 
алоҳида майдон (синфлар) га бўлиш мумкин. Бунда биринчи бошқа 

---

299 
муҳим кўрсаткич – бир хил нуқсонлар частотаси кўринишини 
ҳисобга олиш керак (222-расм).
222-расм. Координата текислигида частота бўйича ип нуқсонларининг 
тақсимланиши 
Синфлар 
чегарасини 
танлаш 
етарлича 
эркин 
амалга 
оширилади. Калта нуқсонлар кўп ҳолларда 16 та синф бўйича 
тақсимланади (223-расм).
223-расм. Калта нуқсонлар тақсимланиш и 
Агар кўрсатилганидан йўғонроқ ѐки ингичкароқ нуқсонларни 
инобатга олиш керак бўлса, қўшимча синфларни киритиб, 
классификациясини кенгайтириш мумкин. 
Yarn Master системасида нуқсонлар тақсимланиши қуйидаги 
стандарт вариантларда программалаштирилади.
Нуқсонлар узунлиги, Х 
Нуқсонлар узунлиги, Х 

---

300 
Юқорида айтиб ўтилганидек, шакли ва ўлчамига кўра ип 
нўқсонлари ҳар хил бўлади. Координата текислигида маълум 
турдаги тушган нуқсонлар қисмини аниқлаш мумкин.
Ипни тозалаш 
Тозалаш 
чегараси. 
Олдин 
айтиб 
ўтилганидек, 
ип 
нуқсонларида турли хилдаги ҳал қилувчи кўрсаткичлар қайта 
ўраш 
машинасининг 
юқори 
фойдаланиш 
коэффицентини 
таъминлаш мақсадида киритилган. Буларга олиб ташланадиган 
нуқсонлар ва ипда сақланиб қоладиган нуқсонлар (рухсат 
этилмаган ва рухсат этилган нуқсонлар) киради. Бу бўлинишлар 
график кўринишида координата текислигида чизиқ шаклида
кўрсатилиши мумкин, булар рухсат этилган (чизиқдан пасти) ва 
рухсат этилмаган (чизиқдан юқориси) нуқсонларга бўлинади. 
Бу чизиқлар керакли назарий тозалаш чегарасини белгилайд и 
(RG). Тозалаш чегараси эгри чизиғи одатда амалиѐтда талаб
этилмайди (224-расм).
Нуқсонлар узунлиги, Х 
224-расм. Ипни тозалаш чегараси эгри чизиғи
Эгилган 
шаклдаги 
тозалаш 
чегаралари 
тўқимачилик 
саноатида ипни сифатини баҳолаш натижасида олинади. Бу нисбий 
оғиш диаметри қанча катта бўлса, рухсат этилган оғиш узунлиги 
шунча кичиклигини кўрсатади. Булардан ташқари тозалаш 
чегараси 
нуқсонлар 
орқали 
ўтади, 
бир 
хил 
частотали 

---

301 
кўринишдагилар 
қайта 
ўраш 
машинасининг 
фойдаланиш 
коэффициентини ошириш талабларига жавоб беради.
Амалда эришилган тозалаш чегараси исталган назарийдан 
фарқ қилади, чунки у бир томондан ип тозалагичнинг тавсифи ѐки 
уни тайѐрлаган фирмага, бошқа томондан эса ип тозалагич 
тизимини ўзгаришига боғлиқдир.