A. P. R im k ev ic h

MOLEKULAR  FIZIKA 
VA  TERMODINAMIKA
VI  bob.  M olekular-kinetik nazariya asoslari
2 2 .  M od d a  miqdori.  A vogadro  doim iysi.
M olek u lalarnin g  m a ssasi  va  о ‘1сЬат1ап.
Broun  h arak ati.  G azlarning  m olek u lar-k inetik  
nazariyasining  a so siy   ten g la m a si1
418.
  M assasi  5,4  kg  boMgan  a lu m in iy   q u y m a d a   q a n c h a  
m iq d o r  m o d d a   bor?
419.
  500  m o ‘l  k arb o n at  an g id rid n in g   m assasi  q a n c h a ?
420.
  100  m o ‘l  sim o b   q a n c h a   h ajm n i  egallaydi?
421.
  M o d d a  m iq d o rlari  te n g   boMgan  q alay   va  q o ‘rg‘o - 
sh in d an  yasalgan jism larn in g   m assalarini va hajm larini  taq q o s­
lang.
422.
  2  m 3  a z o td a   q a n c h a   m iq d o r d a   m o d d a   boM sa, 
o ‘s h a n c h a   m iq d o rd a   m o d d a  boMgan  v o d o ro d   q an d a y   hajm ni 
egallaydi?  S h u n d ay   m iq d o rd a  m o d d a  boMgan  kislorod  q an d ay  
hajm ni  egallaydi?  G a zlarn in g   tem p eratu rasi  va  bosim i  b ir  xil.
423.
 A vogadro  so n in i  bilgan  h o ld a   v o d o ro d   m olekulasi 
va  a to m in in g   m assasini  top in g .
424.
  1  g  k a rb o n a t  an g id rid   ( C 0 2)d a   q a n c h a   m olekula 
b o r?
425.
  M assasi  135  g  boMgan  a lu m in iy   b u y u m d a   q a n c h a  
a to m   borligini  toping.
426.
  S irti  20  sm 2  boMgan  b u y u m g a   1  p m   q a lin lik d a  
k u m u sh   q atlam i  q o p lan d i.  Q o p la m d a   q a n c h a   k u m u sh   ato m i 
b o r?
427.
 A vog ad ro   soni  /VA,  m o d d a n in g   zich lig i  p,  u n in g  
m o ly a r  m assasi  M   ni  b ilgan  h o ld a   sh u   m o d d a n in g   b irlik
1  Bu  p a ra g r a fd a g i  m a s a la la r n i  y e c h is h d a   n is b iy   m o le k u la r   m a s s a n i 
t o p i s h d a   M e n d e le y e v   ja d v a lid a n   fo y d a la n in g .  B u n d a   q iy m a tla rn i 
b u tu n   s o n l a r g a c h a   y a x litla n g .
68

---

m assasidagi;  birlik  h ajm idagi;  m assasi  m   b o ig a n   jism dagi; 
hajm i  V  b o ig a n   jism d ag i  m o lek u lalar  so n in i  hisoblash  for- 
m u lalarin i  keltirib  chiq arin g .
4 2 8 .  H avodagi  sim o b  (H g ) b u g la r i  m o lek u lalarin in g  eng 
k a tta   konsentratsiyasi 3  •  10'6  m -3,  zaharli  xlor (C l2)  m olek u la- 
lariniki  esa  8,5  •  1018  m™3.  Bir  kub  m e tr  h av o d a  o ‘sh a  m o d d a - 
larn in g   m assasi  q a n d a y  b o lg a n d a   za h arlan ish   xavfi  tu g lla d i?  
N im a   u c h u n   sim o b   b ilan   tajrib a  q ilay o tg an d a  eh tiy o t  b o l is h  
lozim ?
4 2 9 . V o d o ro d   m o lek u lasin in g   d iam etri  2,3  •  1 0 10  m   deb , 
1  m g  sh u   gazdagi  b a rc h a   m o lek u lalar b ir-b irig a  zich   qilib  bir 
q ato rg a jo y lash tirilsa ,  q a n d a y   uzu n lik d ag i  ip  hosil  b o lis h in i 
h iso b lan g .  Bu  ip n in g   u z u n lig in i  Y e rd a n   O y g a ch a  b o ig a n  
o ‘rta c h a   m asofa  (3,8  ■ 105  km )  b ilan   taqqoslang.
4 3 0 .  S ta k a n d a g i  m assasi  200  g  b o i g a n   su v  20  su tk a  
ic h id a   b u tu n la y   b u g la n d i,  1  s  d a  u n in g   sirtid a n   o ‘rta c h a  
q a n c h a   suv  m olekulasi  u ch ib   ch iq ib   tu rg an ?
4 3 1 .  0 ‘rta c h a   ch u q u rlig i  10  m ,  sirtin in g   yuzi  20  k m 2 
b o ig a n   k o lg a  0,01  g  m assali  osh tu zi  kristali  tash lan d i.  K o 1 - 
d an   o lin g an  jism   2  sm 2  b o i g a n   suvda  q a n c h a   tu z   m olekulasi 
b o la d i?   B u n d a  tu z   erib,  b u tu n   suv  h ajm id a  tekis  ta q sim - 
lan g an   d eb   hisoblang.
4 3 2 .  B ir  to m c h i  sutga  m ik ro sk o p d an   q ara g a n d a   rangsiz 
suyuqlik  fo n id a  m u allaq   h o la td a   tu rg an   m ay d a  m o y   to m c h i- 
larini  k o ‘rish  m u m k in .  U la rn in g   tartib siz  h a ra k a t  qilishini 
q an d a y   tu sh u n tirsa   b o la d i?