A. P. R im k ev ic h

Q iya  tekislikdagi  harakat
251'. 
U z u n lig i  13  m  va  b a la n d lig i  5  m  boMgan  qiya 
tek islik d a  m assasi  26  kg  boMgan  yuk  y o tib d i.  Ish q a la n ish  
k oeffitsiyenti  0,5  ga  teng.  Y ukni  yuqoriga  ch iq arish   u c h u n  
tekislik  b o ‘ylab  unga  q an d a y   k u ch   q o ‘yish  lozim ?  T ushirish 
u c h u n -c h i?
1  2 5 1 —2 5 6 -   m a s a la la r d a   h a r a k a t n i  te k is   h a r a k a t  d e b   h is o b la n g .
41

---

2 5 2 . A g ar  h arak atg a  q arshilik   k oeffitsiyenti  0,05  ga  teng 
b o ‘lsa,  m assasi  600  kg  boMgan  v ag o n etk an i  qiyalik  burchagi 
20°  boMgan  estak a d a  b o ‘ylab  koMarish  u c h u n   q a n d a y   kuch 
q o ‘yish  lozim ?
2 5 3 .  L ab o rato riy a  ishini  b ajarish d a q uyidagi  m aM um otlar 
o lin d i:  q iy a  te k islik n in g   u zu n lig i  1  m ,  b a la n d lig i  20  sm , 
yo g ‘o ch   bru so k n in g   m assasi  200  g,  b ru so k n i  y u qoriga  h ara- 
katlantirayotganda d in a m o m e tr bilan  oM changan  tortish   kuchi 
1  N .  Ishqalanish  koeffitsiyentini  toping.
2 5 4 .  U zunligi  50  sm   va  balan dlig i  10  sm   boMgan  qiya 
tekislikda  m assasi 2  kg boMgan brusok tin c h  turibdi. Tekislikka 
parallel joylashgan d in a m o m e tr yo rd am id a b rusok qiya tekislik 
b o ‘ylab  d astlab   yuqoriga  ch iq arild i,  s o ‘ngra  pastg a  tushirildi. 
D in a m o m e tr  k o ‘rsatishlaridagi  farqni  top in g .
255*.  Qiyalik burchagi  a  boMgan qiya tekislikda aravachani 
tu tib   tu rish   u c h u n   qiya  tekislik  b o ‘ylab  y u qoriga  y o ‘nalgan 
Fx,  y u qoriga  c h iq a rish   u c h u n   esa  F2  k u ch   q o ‘yish  lozim . 
Q arshilik  k o effitsiyentini  top in g .
2 5 6 . Q iya  tekislik  g o rizo n tg a  n isb atan   a  = 30°  b u rc h a k  
o stid a  jo y lash g an .  Ish q alanish  koeffitsiyenti  p   n in g   q an d ay  
q iy m atla rid a  u n d a   (qiya  tekislik d a)  yukni  ch iq arish   vertikal 
ravishda  koMarishga  q ara g a n d a   q iy in ro q   boMadi?
257.  U zunligi  5  m  va balandligi  3 m  boMgan qiya tekislikda 
50 kg  m assali  yuk  turibdi.  Bu  yukni  tu tib  tu rish   u c h u n   tekislik 
b o ‘y lab  y o ‘n alg an   q a n d a y   k u c h   q o ‘yish  lo z im ?   Y u q o rig a 
tekis to rtib  ch iq arish   u c h u n -c h i?   1  m /s 2  tezla n ish   b ilan   to rtib  
c h iq a rish   u c h u n -c h i?   Ish q alan ish   koeffitsiyenti  0,2.
258.  Massasi  4   ta   boMgan  avtom obil  0,2  m /s 2  tezlanish  bi­
lan  harakatlanib  to g ‘ga  ch iq m o q d a.  A gar  qiyalik1  0,02  va  q a r­
shilik  koeffitsiyenti  0 ,0 4  ga  ten g  boMsa,  to rtish   k u ch in i  toping.
1  Q iy a lik   q iy a   te k is lik   b a la n d lig i  h   n i  u n in g   u z u n lig i  /   g a   n is b a ti 
b ila n   o M c h a n a d i  v a  u  te k is lik n in g   g o r iz o n tg a   q iy a lik   b u r c h a g in in g
s in u s ig a   te n g :  у   =  sin  a   .
B u v a  b u n d a n   b o s h q a   b ir  q a t o r   m a s a la la rd a  q iy a lik   k ic h ik   ( у   <   0 ,1 ), 
s h u n i n g   u c h u n   q iy a   te k is lik   a s o s i 
b 
n in g   u n in g   u z u n lig i  (/)  g a 
n is b a ti n i  ta x m in a n   I  g a  te n g   d e b   h is o b la s h   m u m k in :  у   =  c o s  a   =  1  .
42

---

259.
  M assasi  3000  t  boMgan  p oyezd  0,003  q iy alik d an  
p astg a  q a ra b   h a ra k a tla n m o q d a .  H a ra k a tg a   q arsh ilik   k o ef­
fitsiyenti 0,008 ga teng.  Lokom otivning tortish  kuchi:  a)  300  kN ;
b)  150  k N ;  d)  90  kN   boMsa,  poyezd  q an d a y   tezla n ish   bilan 
h a ra k a tla n a d i?
260.
  M assasi  300 kg boMgan  m ototsikl yoMning gorizontal 
q ism id a   tin c h   h o la td a n   h a ra k a tla n a   b o sh lad i.  K eyin  yoM 
pasayib  qiyalashib  b o rd i  (bu  qiyalik  0,02  ga  ten g ).  A gar g o ri­
z o n ta l  q ism dagi  h a ra k a t  u c h u n   vaqt n in g  yarm i  ketgan  boMsa, 
h a ra k a t  b o sh la n g a n id a n   s o ‘ng  10  s  oM gach  m o to tsik ln in g  
tezligi  q a n c h a g a   y etad i?  T o rtish   k u ch i  va  h arak atg a  qarshilik 
k oeffitsiyenti  b u tu n   yoM  d a v o m id a   o ‘zg a rm as  boMib,  m os 
rav ish d a  180  N   va  0 ,0 4   ga  teng.
261.
  Q iyalik b u rch ag i a  =  30° boMgan qiya tekislikda b ru ­
sok q a n d a y  a tezla n ish  b ilan   h arak atlan a d i?  Ish q alan ish   k o ef­
fitsiyenti  p  = 0,2.
2 6 2 * .  B irin c h i  jism   b iro r  h  b a la n d lik d a n   e rk in   tu sh a  
boshlagan  m o m e n td a  ikkinchi jism   h a m  balandligi o ‘shanday, 
y a ’n i  h  g a  te n g   boM gan,  u z u n lig i  l = n h   qiy a  tek islik d a n  
ish q alan ish siz  sirp an ib   tu sh a   bosh lad i.  Q iya  tekislik  asosida 
jism la m in g   tezliklari  q a n d a y   boM ishini  va  u larn in g   h a ra k a t- 
lanish  v aq tlarin i  taqqoslang.