A. P. R im k ev ic h

5 1 .  Linza.  O ptik  asboblar.  K o‘z
1087.  D iam etrla ri  te n g   va  qav ariqliklari  b a r   xil  b o ‘lgan 
ikkita sim m etrik shisha linzalam ing qaysi binning fokus masofasi 
k a tta   e k a n in i  q a n d a y   an iq lash   m u m k in ?
1088.  F o ku s m asofasi  20 sm  b o ‘lgan  linzan in g o p tik  kuchi 
q a n c h a ?   F o k u s  m asofasi  —  10  sm   b o ‘lgan  lin z a n ik i-c h i?
1089.  0 ‘q uvchi  lab o rato riy a  ishini  b ajara  tu rib ,  ek ra n d a  
yonib tu rg an  sh am n in g  an iq  tasvirini  hosil qildi. A gar sh am d an  
linzagacha b o ‘lgan  m asofa 30 sm ,  linzadan ek ran g ach a boNgan 
m asofa  esa  23  sm   b o ‘Isa,  lin zan in g   fokus  m asofasi  va  o p tik  
kuchi  q a n c h a?
1090.  Berilgan S  n u q tad an  fokus m asofasi  m a ’lum  b o ‘lgan 
yig‘uvchi  linzaga  tu sh ay o tg an   ixtiyoriy  n u m in g   y o ‘lin i  faqat 
ch iz g ‘ic h d a n   foydalanib  chizin g .
1091.
  D iam etri  d  va  fokus  m asofasi  F  b o i g a n   yig‘u vchi 
linzaning butun  sirtiga uning bosh o ptik o ‘qiga parallel  ravishda 
n u rla r dastasi y o ‘naltirilgan.  E kranda d iam etri J b o i g a n  yorug‘ 
d oira  hosil  b o iis h i  u ch u n  ek ran n i  linzad an  q an d a y   L m asofaga 
jo y lash tirish   lozim .
1092.
  Q utidagi  lin za qaysi  h o ld a   yig‘u vchi  va qaysi  h o ld a 
tarqatuvchi b o ia d i  (145-  rasm ).  H a r qaysi  hoi  u c h u n   linzaning 
o p tik   m ark a zin i  va  fokusini  yasash  y o i i   b ila n   to p in g .
1093.  O p tik   ku chi  10  D   (d p tr)  ga te n g  b o i g a n   yig‘uvchi 
lin zad a n   12,5  sm   m aso fad a  sh am   tu rib d i.  T asv ir  lin zad a n  
q an d a y   m aso fad a  hosil  b o i a d i   va  u  q an d a y ?
2  2 ^
145-  rasm .
152

---

1094.  Fokus masofasi  20 sm  b o ig a n  linza yordam ida u n dan  
1
  m   n arid a joylashgan  ek ran d a b u y u m n in g  tasviri  hosil  qilindi. 
Buyum   linzadan q a n c h a   narida turibdi? T asvir q anday b o ia d i?
1095.  M atn   bosilgan  varaq  q o g ‘ozga  b ir  to m c h i  sh affo f 
yelim   tu sh d i.  N im a   u c h u n   to m c h i  ostidagi  h arflar  q o ‘shni 
harflarga q arag an d a k a tta  b o l ib  k o ‘rinadi?
1096.  B uyum ga yig‘uvchi  linza orqali q aralib va  uni  lin za­
d an   4  sm   n arid a  jo y lash tirilib ,  u n in g   m av h u m   tasviri  hosil 
q ilindi.  Bu  tasvir b u y u m n in g  o ‘zid an   5  m arta  k atta.  L inzaning 
o p tik   kuchi  q an d a y ?
10 97 .  C h iz iq li  k a tta la s h tiris h   Г  n in g   lin z a n in g   fokus 
m asofasi  F g a   va  lin zad a n   b u y u m g ach a  b o ig a n   m asofa  d  ga 
b o g liq lig in i  ifodalang.
1098.  B u yum ning  haqiqiy tasviri  u n in g  o ‘zid an   uch  m arta 
k atta  b o iis h i  u c h u n   fokus  m asofasi 
1 2
 sm   b o ig a n   bu  linzadan 
b u y u m n i  q an d a y   m asofaga  q o ‘yish  lozim ?
1099.  B u y u m n in g   m av h u m   tasviri  ta rq a tu v c h i  lin za  va 
u n in g   m av h u m   fokusi  o ra sid a  hosil  b o iis h i  u c h u n   b u y u m n i 
ta rq a tu v c h i  linza  o ld id a  qayerga  q o ‘yish  lozim ?
11 00 .  B u y u m n i  ta rq a tu v c h i  lin z a n in g   o ld ig a   40   sm  
m asofaga q o ‘y g anda  4 m a rta   k ich ra y g an   m av h u m   tasvir hosil 
b o ia d i.  S h u  ta rq a tu v c h i  lin zan in g  o p tik  k u ch in i  aniqlang.
1101.  B uyum   lin zad a n   4  F  m asofaga jo y lash tirilg an .  Shu 
b u y u m n in g   e k ra n d a g i  tasviri  u n in g   o ‘z id a n   n e c h a   m a rta  
kichik?
1102.  Buyum  tarqatuvchi  linza o ld id a u n d a n   w
/ 7
m asofada 
tu rib d i.  L in z a d a n   q a n d a y   m a so fa d a   m a v h u m   ta sv ir  hosil 
b o i a d i   va  u  b u y u m n in g  o ‘zid an   n e c h a   m a rta   k ichik b o ia d i?
1103.  B uyum dan ekrangacha b o ig a n  m asofa 90 sm .  E kran­
d a  b u y u m n in g  a n iq   tasvirini  hosil  qilish  u c h u n   fokus m asofasi * 
2 0
  sm   b o ig a n   lin zan i  b u y u m   b ilan   e k ra n   o ra sid a  qayerga 
jo y lash tirish   lozim ?
1104.  B uyum dan ekrangacha b o ig a n  m asofa  3  m.  B uyum ­
ning 5  m arta  k attalashtirilgan  tasvirini hosil  qilish  u c h u n   optik 
kuchi qanday b o ig a n  linza olish va uni qayeiga joylashtirish lozim?
1105.  E kran  y o n ib   tu rg a n   s h a m d a n   /   m aso fad a  turib di. 
S ham  bilan  ek ran   orasiga linza joylashtirib,  ek ran d a sh am n in g  
a n iq   tasvirini  lin zan in g   b ir-b irid a n   a  m asofaga  u zo qlashgan
153

---

ikkita vaziyatida  hosil  qilish  m u m k in .  Bu  h o ld a lin zan in g  bosh 
fokus  m asofasi ni  to p ish   u ch u n
fo rm u lad a n   foydalanish  m u m k in lig in i  k o ‘rsating.
1106.  5  km   b alan d lik d a  sam o ly o td an  jo y   1  :  20 000  m as- 
shtabda fotosuratga olinm oqda.  F otoapparat obyektivining optik 
kuch in i  an iq lan g .  250  km   b alandlikdagi  s u n ’iy  y o id o s h d a n  
Y er  sirti  shu  fo to a p p a ra t  bilan  su ra tg a  o lin sa,  su rat  q an d a y  
m asshtabda chiqadi?