A. P. R im k ev ic h

65 9 .  B ir-b irid an   q an d a y   m asofad a  1  \xC va  10  n C  za ry ad - 
la r  9 m N   k u ch   b ilan   o ‘z a ro   t a ’sirlashadi?
660. Z aryadlardan biri 4 m arta orttirilganda ulam ing  o ‘zaro 
t a ’sir  k u ch lari  a w a lg id e k   qolishi  u c h u n   u la r  orasidagi  m a so ­
fani  n e c h a   m a rta   o ‘zgartirish  lozim ?
6 6 1 .  Ik k ita e le k tro n   orasidagi  e le k tr itarishish k u ch i  u lar- 
n in g   b ir-b irig a  g ra v ita tsio n   to rtish ish   k u c h id a n   n e c h a   m arta 
k atta?
662.  H a r  b irining   m assasi  0,2  g  d an   b o ‘l- 
gan  ikkita  b ir  xil  sh arch a  ipga  93-  rasm da  k o ‘r- 
satilgandek  osilgan.  S h a rc h a la r  orasidagi  m a- 
sofa  B C = 3   sm .  A gar  sh a rc h a la rn in g   h a r  biriga 
10  n C   d a n   b ir  xil  zaryad  berilsa,  ip n in g   A B  va 
B C   q ism larining  taranglanish  kuchini  toping.
B unda:  a)  za ry ad lar  b ir  xil  ishorali;  b)  za ry ad - 
la r  h a r  xil  ishorali  b o i g a n   h o lla m i  q a ra b   c h i- 
qing.
6 6 3 .  Ik k ita b ir xil  s h a rc h a  b ir-b irid a n   10 sm  
m aso fad a  tu rib d i.  U la r  b ir  xil  m iq d o rd a   m anfiy
В
zaryadga  ega b o ‘lib ,  0,23  m N   k u c h  b ila n   o ‘z a ro  
93- rasm. 
ta ’sirlashadi.  H a r  qaysi  sh arch ad a g i  «ortiqcha» 
e le k tro n la r  so n in i  to p in g .
1
  B u   p a ra g r a fd a g i  m a s a la la r d a ,  a g a r   m a x s u s   iz o h   b o l m a s a ,   z a r y a d - 
l a r n i   n u q ta v i y   z a r y a d l a r   v a   v a k u u m   ( h a v o ) d a   j o y l a s h g a n   d e b  
h is o b la n g .
2
  Q i s q a c h a   « z a ry a d »   a t a m a s i   o s t i d a   z a r y a d l a n g a n   j i s m l a r   y o k i 
z a r r a c h a l a r   t u s h u n il a d i.
95

---

664. 
Ikkita  m etall  sh arch a  sh u n d ay  za ry ad lan g a n k i,  u la r­
da n  birining zaryadi  ikkinchisinikidan 5 m arta ortiq.  S harchalar 
bir-biriga tekkizilib,  yana aw algi  m asofaga surib q o ‘yiladi. A gar 
sh a rc h a la r  b ir  xil  ishorali  zaryad  b ilan   za ry ad lan g a n   b o ‘lsa, 
bunda  o ‘zaro  t a ’sir  kuchi  (m odul  b o ‘yicha)  nech a  m arta  o ‘z- 
gargan?  H a r  xil  ishorali  zaryad  bilan  zaryadlangan  b o ‘lsa-chi?
6 6 5 * .  M iqdorlari  te n g   b o ‘lm ag an   b ir  xil  ishorali  za ry a d ­
lar  bilan  za ry ad lan g an   ikkita  b ir  xil  m etall  sh a rc h a n i  b ir- 
biriga  tekkizib,  so ‘ng y an a a w a lg i  m asofaga surib  qo^yilganda 
u la r  o ra sid a g i  o ‘z a ro   t a ’s ir  k u c h i,  a lb a tta ,  o rtis h in i,  sh u  
bilan  birga,  zaryadlar m iqdoridagi  farq  qan ch alik   katta b o ig a n  
b o is a ,  bu  o rtish   sh u n c h a lik   k a tta   b o lis h in i  isbot  qiling.
6 6 6
.  Bir xil  ishorali  q va  4 #  z a ry a d la r b ilan   za ry ad lan g a n  
ikkita  b ir  xil  m etall  sh a rc h a   b ir-b irid a n  
r  
m aso fad a  turibdi. 
S h arc h alar bir-biriga tekkiziladi.  0 ‘zaro  ta ’sir kuchi  aw alg id e k  
qolishi  u c h u n   u larn i  q a n d a y   x   m asofaga  surish  lozim ?
6 6 7 .  10  va  16  n C   z a ry ad lar  b ir-b irid a n   7  m m   m aso fada 
joylashgan.  K ichik  zary ad d an   3  m m  va  k a tta  zary ad d a n   4  m m  
m asofada b o ig a n   nuqtaga joylashtirilgan  2 n C  zaryadga q an ch a 
kuch  t a ’sir  q iladi?
6 6 8
.  л-q va - q  z a ry a d la r  m ay d o n ig a  (9 4 -  rasm )  |   zaryad 
d astlab   С  n u q ta g a ,  s o ’ngra  D  n u q ta g a   jo y la sh tirild i.  A gar
DA = A C =   C B   b o i s a ,   |   zary ad g a  ta ’sir  qiladigan  k u ch larn i 
(m o d u l  b o ‘y ic h a )  taq q o slan g .
6 6 9 .  90  va  10  n C   z a ry a d la r  b ir-b irid a n   4  sm   m aso fad a 
jo y lash g an .  U c h in c h i  zaryad  m u v o z a n a td a   turish i  u c h u n   un i 
qayerga jo y lash tirish   lozim ?
6 7 0 .  T o m o n i  a  b o i g a n   m u n ta z a m   o ltib u r c h a k n in g  
u ch larig a  +q,  +q,  +q,  - q ,   - q ,   - q   z a ry a d la r  jo y lash tirilg a n . 
O ltib u rc h a k n in g   m a rk a z id a   jo y la sh g a n   +q  za ry a d g a   t a ’sir 
qiluvchi  k u c h n i  toping.
D 
А 
С 
В
I_________ #_________ I_________
+q 
- q
9 4 -  rasm .
96

---

6 7 1 .  40  va  - 1 0   n C   z a ry a d la r b ir-b irid a n   10 sm   m aso fad a 
jo y la s h g a n .  S iste m a   m u v o z a n a td a   tu ris h i  u c h u n   q a n d a y  
u c h in c h i  zaryad  olish  va  uni  qayerga jo y lash tirish   lozim ?
6 7 2 .  B ir-b irid a n   24  sm   m aso fa d a  jo y la sh g a n   h a r  biri 
2 5 n C d a n   b o ‘lgan  ikkita  za ry ad   e le k tro sta tik   m ay d o n   hosil 
qiladi.  H a r  qaysi  za ry ad d a n   15  sm   n arid ag i  n u q ta g a  jo y la sh ­
tirilgan  2 n C   zaryadga  bu  m a y d o n   q an d a y   k u c h   b ilan   ta ’sir 
qiladi  (m asa la n i  m a y d o n n i  hosil  qilay o tg an   z a ry a d la r  b ir  xil 
ishorali;  h a r  xil  ishorali  b o 'lg a n   h o lla r  u c h u n   y eching)?
6 7 3 .  B itta  n u q ta g a   m a h k a m la b   q o ‘y ilgan,  u zu n lik lari 
b ir xil boMgan  ikkita  ipga  ikkita sh a rc h a  osilgan:  a)  sh a rc h a la r 
b ir xil  m assaga ega boMib,  b ir xil  ishorali  zaryad b ila n   za ry a d ­
lan g an   va  b irin ch i  sh a rc h a n in g   zaryadi  ik k in ch i  sh a rc h a n i- 
k id a n   k a tta ;  b)  s h a rc h a la rn in g   z a ry ad lari  b ir  xil,  b irin ch i 
sh arch an in g  m assasi esa ikkinchi sh arch an in g  m assasidan  katta 
boMgan  h o lla r  u c h u n   ip larn in g   v e rtik a ld a n   ogMsh  b u rc h a k - 
larini  taqqoslang.
6 7 4 .  Bir  n u q tag a  m a h k a m la b   q o ‘yilgan,  u zu n lik lari  b ir 
xil  ikk ita  ipga  m assalari  400  m g  d an   boMgan  ikkita  b ir  xil 
s h a rc h a   osilgan.  U la r  b ir  xil  ishorali  z a ry a d la r  b ilan   za ry ad - 
lan d i.  B u n d a  sh a rc h a la r  b ir-b irid a n   15  sm   ga  q o c h ib ,  iplar 
t o ‘g ‘ri  b u rc h a k   hosil  qildi.  H a r  qaysi  sh a rc h a n in g   zaryadini 
to p in g .
675.  Bir n u q ta g a   m a h k a m la b   q o ‘yilgan ju d a   u z u n   iplarga 
osilgan  ikk ita  b ir  xil  stan io l  gilza  d ars  b o sh id a  b ir  xil  ishorali 
te n g   z a ry a d la r  b ilan   z a ry a d la n d i,  b u n d a   g ilzalar  b ir-b irid a n  
ip larn in g   uzunligiga  q ara g a n d a   ju d a   k ichik  b iro r  m asofaga 
q o c h d i.  D a rs   o x irid a   g ilz a la r  o ra s id a g i  m a so fa   4  m a rta  
kam aydi.  H a r qaysi gilza zary ad in in g  q an d ay  qism i y o ‘qolgan? 
G ilz a la r  b ir  xil  m iq d o rd a   zaryad  y o ‘q o tg a n   d eb   hisoblang.
676.  M ay d o n n in g  b iro r  n u q ta sid a   2  n C   zary ad g a  0 ,4   p N  
k u c h   t a ’sir  q ilm o q d a .  S hu  n u q tad ag i  m a y d o n   k u c h la n g a n - 
ligini  toping.
6 7 7 .  E le k tr  m a y d o n   k u c h la n g a n lig i  2  кВ / m   boM gan 
n u q ta g a  jo y lash g an   12  n C   zaryadga q an d a y   k u ch   ta ’sir qiladi?
678.  E lektron  kuchlanganligi  10  кВ/ m  boMgan  m ay d o n d a 
q a n d a y   tezla n ish   b ilan   h ara k a tla n a d i?
7   —  A . P . R i m k e v i c h
9 7

---

А 
С 
В 
D
- • ----------------------- 1-------------------• ___________ I—
x
9 5 -  rasm .