A. P. R im k ev ic h

T
r
/ ' c
/
85

---

5 6 7 .  Q o ‘rg‘o sh in   p itra   t o ‘siq q a  u rilg a n d a   erib   k etishi 
u c h u n   u eng kam ida q an d ay  tezlik bilan urilishi  lozim ?  K inetik 
en e rg iy an in g   80  %  qism i  p itra n in g   ich k i  energiyasiga  ay la­
n a d i,  p itra n in g   te m p e ra tu ra s i  u rilg u n c h a   127°  С   g a  te n g  
boMgan  d eb  hisoblang.
5 6 8 .  O tish   v a q tid a   m assasi  m  boMgan  snary ad  (o ‘q )  v 
te z lik   b ila n   stv o ld a n   c h iq a d i.  M assasi  M   boM gan  p o ro x  
zary ad in in g  yo n ish id a ajralgan energiyaning  n e c h a  p ro tsen tin i 
sn ary ad   ( o ‘q)  n in g   k in etik   energiyasi  tash k il  qiladi?
Hisoblashlam i zam barak snaryadi  uchun  (bunda m  = 6,2 kg, 
и = 680  m /s,  M =   1  kg)  va  avtom at  o ‘qi  u ch u n   (bunda  /и = 8  g, 
и = 700  m /s ,  Л /=   1,6  g)  b ajarin g .
5 6 9 .  Q u y id ag ilard an   qaysi  b irin in g  ichk i  energiyasi k o ‘p - 
roq:  ichki  y o n u v   dvigateli  silin d rid ag i  ish ch i  a ra la sh m a si- 
n in g   siqish  tak ti  oxiridagi  (u c h q u n   ch iq ish   oldid ag i)  ichki 
e n e rg iy a s im i  y o k i  u n in g   y o n is h   m a h s u lo tin in g   ish   yoMi 
ta k tin in g   oxiridagi  ichki  energiyasim i?
5 7 0 .  Id eal  issiqlik  m ash in asi  q izd irg ich in in g   te m p e r a tu ­
rasi  117°  C ,  sovitgichiniki  27°  C .  M a sh in a n in g   1  s  d a  q iz d ir- 
g ich d an  olayotgan  issiqlik  m iqdori 60 kJ ga teng.  M ash in an in g  
F IK   in i,  1  s  da  sovitgichga  b erilay o tg an   issiqlik  m iq d o rin i  va 
m a sh in a n in g   q u w a tin i  hisoblang.
5 7 1 .  Ideal  issiqlik  m ash in asid a q izd irg ich d a n  o lin ay o tg an  
h a r  b ir  kilojoul  en erg iy a  hisobiga  300  J  ish  bajarilad i.  A gar 
so v itg ich n in g   te m p e ra tu ra si  280  К   boMsa,  m a sh in a n in g   F IK  
ini  va  q izd irg ich n in g   te m p e ra tu ra sin i  aniqlang.
5 7 2 .  S o lish tirm a  yonilgM  sarfi  326  g /(k W  • so at)  boMgan 
Z IL -1 3 0   av to m o b ili  k a rb y u ra to rli  d v ig atelin in g   F IK in i  va 
solishtirm a yonilgM sarfi  224 g/(k W  •  soat)  boMgan  K am A Z-5320 
av to m o b ili  dizel  dvig atelin in g   F IK in i  to p in g .  K a rb y u rato rli 
d v ig a te lla rg a   q a r a g a n d a   d iz e l  a v to m o b il  d v ig a te lla rin in g  
afzalliklari  n im ad a?
5 7 3 .  B ug‘  tu rb in a sid a   1  kW  • so at  en erg iy a  hosil  qilish 
u c h u n  0,35  kg dizel yonilgMsi s a r f boMadi.  T u rb in a g a  k elay o t- 
g an   b u g ‘n in g   te m p e ra tu ra s i  250°  C ,  so v itg ic h n ik i  30°  C. 
T u rb in a n in g   h aq iq iy   F IK   ini  h iso b lan g   va  u n i  o ‘sh a n d a y  
te m p e ra tu ra  sh aro itid a ishlayotgan  ideal issiqlik m ashinasining 
F IK   b ilan   taqqoslang.
86

---

5 7 4 .  110  kW   quvvatga  erish a d ig a n   va  b ir  so a td a   28  kg 
d iz e l  y o n ilg ‘i  sa rfla y d ig a n   tr a k to r   d v ig a te lin in g   F IK   ini 
top in g .
575. A gar m ototsikl  108  k m /s o a t tezlik bilan   harakatlan ib, 
100  km   y o ‘l  bo sg an id a  3,7  /   b e n z in   sarflansa,  d v igatelning 
F IK   25  %  boMsa,  m o to tsik l  dvigateli erish g a n  o ‘rta c h a  q u w a t 
q an d a y   b o ‘ladi?
5 7 6 * .  S h a h a rla ra ro   q atn a y d ig a n   avtobus  1  so a td a   80  km  
y o ‘l  o ‘td i.  B u n d a   F IK   25  %  ga  te n g   boM ganda  dvigatel 
o ‘rta c h a   70  kW  q u w a t  hosil  qilgan.  B unda  h aydovchi zichligi 
800  k g /m 3  boMgan  dizel  yonilgM sidan  b ir reysda q a n c h a   tejab 
q o lg an ?  YonilgM  sarflash  no rm asi  100  km   ga  40  /.
5 7 7 . 
4,6  t  m assali  avto m o b il jo y id a n   q o ‘zg‘alib,  qiyaligi 
0,025  boMgan  te p a lik k a   q a ra b   tekis  te z la n u v c h a n   h a ra k a t 
q ila d i  va  40  s  d a  200  m  m aso fa n i  oMadi.  A gar  q arsh ilik  
koeffitsiyenti  0 ,0 2 ,  F IK   20  %  boMsa,  yoMning  sh u   qism idagi 
b e n z in   sarfini  (litr  h iso b id a)  top in g .